Opinie: Aanbestedingsmarkt veroorzaakt stakingen

[OVE Redactie]

Al anderhalve maand zijn vele schoonmakers in Nederland aan het staken. Ze willen loonsverhoging én, niet onbelangrijk, dat de eerste twee dagen van ziekte worden doorbetaald. In eerste instantie merkte niemand veel van de stakingen, maar aangezien een akkoord over de eisen uitblijft, begint Nederland steeds meer te merken van het stilgelegde werk. Is de eis die de schoonmakers stellen reëel? In mijn ogen wel; ze willen beter betaald worden (het gaat hier om nog geen 20 euro per week) voor de vaak vieze omstandigheden waaronder ze werken. Ze willen een lagere werkdruk om het werk fatsoenlijk uit te kunnen voeren. En ze willen de eerste twee dagen van ziekte uitbetaald krijgen, naar mijn idee niet meer dan een menselijke eis. Maar kennelijk is de werkgeversvereniging dat niet met mij eens. Het gaat om centen, dus moet er moeilijk over gedaan worden. Maar waarom eigenlijk?


De schoonmaakindustrie is overgenomen door de aanbestedingsmarkt. Het is niet meer mogelijk een simpel schoonmaakbedrijf te beginnen en ergens schoon te gaan maken. Omdat we in Europa leven, met een Europese Unie, zijn er bepaalde regels voorgeschreven. Het gros daarvan heeft meerwaarde, zorgt onder andere voor betere leefomstandigheden, een aantal regels heeft weinig tot geen meerwaarde. Een van de door de Europese Unie gestelde regels is dat alle uit te besteden zaken Europees aanbesteed moeten worden. Dat geeft aan de ene kant zowel de kleine als de grote bedrijven de kans een concessie te winnen, maar er zit een addertje onder het gras.

Goedkoop
Bij een uitgeschreven concessie kunnen geïnteresseerde bedrijven zich inschrijven om de concessie te winnen. Ze krijgen van het bedrijf dat de werkzaamheden wil aanbesteden een Pakket van Eisen (PvE), waarin omschreven staat aan welke eisen het bedrijf moet voldoen. Zo kan er bijvoorbeeld geëist worden dat een schoonmaakbedrijf minimaal 50 schoonmakers moet leveren, maar ook dat die bijvoorbeeld al 5 jaar aantoonbare werkervaring moeten hebben. Om het wat breder te trekken kan een spoorwegbedrijf gevraagd worden alleen treinen met een oranje kleur te laten rijden. Tot zover is het allemaal nog wel redelijk te volgen.

Het probleem op financieel gebied komt daarna. Aan de hand van het PvE kunnen geïnteresseerde bedrijven een rapport maken, waarin zij schrijven hoe zij denken aan dat pakket van eisen te kunnen voldoen. En ze hangen er vervolgens een prijskaartje aan. Het rapport wordt ingeleverd en dan is de aanbestedende partij weer aan de beurt.

Ideologisch gezien gaat het dan als volgt: Het bedrijf dat de concessie wil verlenen leest alle binnengekomen rapporten door, rangschikt op kwaliteit en prijs en verleent de concessie aan het bedrijf dat onder de beste voorwaarden voor de juiste prijs wil werken. Iedereen blij.

De realiteit is echter anders. Er wordt, kennelijk, te weinig gekeken naar de prijs/kwaliteitverhouding, maar veel te veel naar de prijs. Niet het beste bedrijf voor de beste prijs krijgt de concessie, maar het bedrijf dat de laagste prijs biedt. En dat heeft weer een ander gevolg: bedrijven schrijven zich in voor veel te lage prijzen, omdat ze bang zijn dat ze anders de concessie niet krijgen of dat ze hun marktaandeel verliezen, iets wat tegenwoordig ook een groot goed schijnt te zijn.

Zoiets heeft zich ook op het spoor voorgedaan: Veolia rijdt in Limburg op een aantal trajecten met dieseltreinen. Toen de aanbesteding daarvan begon, hebben zij zich ingeschreven voor een heel scherpe prijs (of die te laag of gewoon scherp was, laat ik even in het midden). Maar toen de prijs van diesel omhoog ging, kon Veolia het allemaal niet meer bolwerken en legde de rekening van het extra bedrag voor diesel bij de provincie Limburg, de aanbestedende partij, neer.

Waar het in het kort op neerkomt, is dat door de aanbestedingsmarkt de aanbestedende partijen vrijwel alleen nog op de prijs letten en de inschrijvende partijen onder de normale prijs gaan zitten, omdat ze bang zijn de concessie niet te krijgen.


Het bruggetje naar de schoonmaakindustrie is dan snel gemaakt: Er wordt gewerkt voor een habbekrats door de schoonmakers, omdat de bedrijven waarvoor ze werken heel scherp inschrijven om de concessie maar te krijgen. Onder het motto: Beter slecht betaald werk dan geen werk. Maar gaat dat wel op? Bij veel aanbestedingen is het namelijk zo dat er geregeld is dat als bedrijf B de concessie van bedrijf A overneemt (omdat B voor een lagere prijs en heel misschien betere kwaliteit kan werken), bedrijf B ook de werknemers van bedrijf A overneemt. Dat is een geruststelling voor het personeel, want ze blijven hun werk behouden, tegen het salaris dat ze bij bedrijf A ook hadden, maar bedrijf B is maar voor één jaar verplicht die arbeidsvoorwaarden te blijven volgen. Daar komt bij kijken dat als bedrijf A altijd met 10 mensen het werk heeft kunnen doen, maar bedrijf B inschrijft met maar 8 mensen voor hetzelfde werk, er toch nog altijd 2 mensen ontslagen zullen worden omdat ze boventallig zijn. Voor zover bedrijf B niet al zelf personeel had om het werk mee te kunnen doen, want dan is er voor de werknemers van bedrijf A alsnog geen werk.

Onder de kostprijs
Waar zit het probleem hem dan nu in de huidige situatie in? Er is ingeschreven door de schoonmaakbedrijven voor een bepaald bedrag. Als de schoonmakers dat te laag vinden, dan is er gewoonweg geen geld om meer salaris te betalen, want er is al zo scherp ingeschreven. Althans, dat is de uitleg van de schoonmaakbranche. Geen enkel bedrijf kan blijven bestaan zonder winst te maken. Of op zijn minst quitte te spelen. Dus ergens blijft er geld aan de strijkstok hangen. En wel bij de schoonmaakbedrijven zelf, want de directies daarvan moeten jaarlijks winst maken en uitkeren aan eventuele aandeelhouders.

De aanbestedingsmarkt is eerlijk voor alle bedrijven: Iedereen kan zich op een concessie inschrijven, volgens de voorgeschreven regels. De uitvoering ervan is echter een ramp: Alles moet voor steeds minder geld. En vreemd genoeg moet dat altijd eerst op de werkvloer bezuinigd worden. En dus leven veel schoonmakers, kennelijk, onder de armoedegrens. En dus staken ze nu voor een paar centen meer. En dus zitten onder andere de reizigers en het treinpersoneel momenteel in vieze treinen. Is dat de schuld van de aanbestedende partij? Ja, want die willen een schoonmaakbedrijf voor een habbekrats. Maar is dat de schuld van alleen de aanbestedende partij? Nee, want de schoonmaakbedrijven beweren voor die habbekrats daadwerkelijk te kunnen werken. Maar ze durven eigenlijk niet toe te geven dat die habbekrats veel te weinig is om het personeel fatsoenlijk van te kunnen betalen. Maar als ze niet voor die habbekrats inschrijven krijgen ze de concessie sowieso niet en krijgt de concurrent het en dus schrijven ze toch onder de kostprijs in.

Mikos