Twee weken geleden ben ik met Matthijs, medebeheerder van deze site, naar San Francisco geweest om het openbaar vervoer aldaar eens uit te testen. Onder het mom van vakantie hebben wij ons verkleed als toeristen, bepakt en bezakt met camera, en hebben ruim 11 uur in het vliegtuig gezeten om deze reportage voor jullie te maken. De reportage bestaat uit drie delen vanwege het hoge aantal foto's.
In dit tweede deel gaat over de historische trams en de metro van San Francisco.
We zijn, zoals gezegd, nog steeds in San Francisco, Californië.
Lijn F is in San Francisco een tramlijn die met historisch materieel wordt geëxploiteerd. Deze PCC's (Presidents' Conference Committee-Car) hebben in de geschiedenis in San Francisco maar ook in andere Amerikaanse steden rondgereden, zoals Los Angeles, Detroit en Washington. In 1929 werden zij voorgedragen als 'standaard tram', zoals bijvoorbeeld de Ambassador tegenwoordig de standaardbus is in Nederland. Het tramvervoer was in die dagen vele malen groter dan het busvervoer, dat nog in opkomst was. Het ontwerp was in het begin een groot succes, maar de sterke opkomst van bussen en auto's zorgde ervoor dat veel trambedrijven ten onder gingen.
Dat ze tegenwoordig in San Francisco op de F-lijn rijden, heeft de stad te danken aan het samenvallen van de San Francisco Historic Trolley Festivals in 1983 en de volledige herbouw van de kabeltrams in de stad in 1982 en 1983. Om toch vervoer voor het grote evenement te kunnen zorgen, werd besloten om gedurende één jaar historische trams de F-lijn te laten rijden. Het festival bleek zo'n groot succes, dat het in 1987 nog een keer werd gehouden. Toen kwamen de ideeën naar boven om de F-lijn altijd met historische trams te laten rijden, maar het intensieve gebruik van de trams die werden ingezet zorgde voor te grote slijtage, waarna werd besloten de PCC-trams in te zetten als basis voor het uitvoeren van de lijn. Er werden 14 trams uit Philadelphia gekocht en samen met 3 PCC-trams die in dienst hadden gereden voor Muni (het OV-bedrijf van San Francisco) werden zij op de F-lijn ingezet.
De trams zijn in allemaal verschillende kleuren geschilderd: De kleuren waarin ze door de jaren heen in de verschillende steden hebben rondgereden. Het idee bleek zo'n succes dat voor de uitvoering nog meer trams moesten worden gekocht. Er zijn 11 historische trams uit 1928 die in het Italiaanse Milaan hebben rondgereden, waarvan er 8 inzetbaar zijn. In 2000 is de F-lijn verlengd van Market Street naar Fisherman's Wharf. Naast de inzet van de PCC-trams en de Italiaanse trams, rijden er incidenteel ook andere trams rond uit bijvoorbeeld Hamburg, Melbourne en New Orleans.
Tot zover de historie: Tijd voor foto's!
Een van de PCC-trams in de kleuren van San Diego, te zien op de vrije trambaan op het Embarcadero.
De trams rijden in de kleuren waarin ze ooit hebben rondgereden in de verschillende steden over de wereld. De kleurstelling die deze tram draagt, is die van San Francisco zelf.
Sinds 2000 is de lijn doorgetrokken naar Fisherman's Wharf, een toeristische trekpleister met onder andere Pier 39 en de zeeleeuwen die jaarlijks vertoeven.
Pier 39 is dan ook een populaire halte voor toeristen om uit te stappen.
De verschillende kleuren geven het geheel wat extra's. Deze tram is op weg naar het eindpunt Jones and Beach.
Naast de PCC-trams rijden er ook andere historische trams rond, zoals deze die in Melbourne, Australië heeft gereden.
De bovenstaande tram rijdt als 'Special' tussen Ferry Building halverwege het traject en Jones and Beach bij Fisherman's Wharf. Op deze tram doet ook een conducteur dienst om reizigers veilig in- en uit te laten stappen, daar waar dat bij de PCC-trams bij de chauffeur gebeurt. Deze trams hebben echter geen daadwerkelijke deuren en met de grote drukte op de F-lijn is het daarom erg verstandig een conducteur met de tram mee te laten gaan, die ook meteen ingangscontrole houdt, waar dat in de PCC-trams door de bestuurder gebeurt.
De Australische tram op het eindpunt Jones and Beach.
Vooral de bestemming op de achterzijde van de tram is opvallend. En vermakelijk.
Een PCC-tram op de vrije trambaan over het Embarcadero op weg naar Castro. Op de achtergrond het landmark Transamerica Pyramid.
Het interieur van de PCC-trams is ook wat spartaans, maar voor de redelijk lange rit goed te doen.
Ogenschijnlijk veel ruimte om passagiers mee te nemen, maar de trams kunnen, zeker tijdens de spits, overvol zijn.
De voordeur wordt door de bestuurder bediend, de achterdeur is iets ingewikkelder.
Het systeem is vrij simpel, maar je moet het wel weten. In de tweede trede van onder zit een drukmechanisme verwerkt dat ervoor zorgt dat de deuren opengaan zodra er iemand op die trede gaat staan als de deuren vrijgegeven zijn door de bestuurder. Als er daarna niemand meer op de trede staat, klinkt er kort een piepend signaal en de deuren sluiten automatisch. Zo hoeft de bestuurder niet om te kijken naar de achterdeuren en kan zich volledig richten op de instappende passagiers. Als iedereen tenminste zou lezen wat er op de deuren staat. Het systeem is kennelijk erg apart voor de Amerikanen en overige toeristen, want met enige regelmaat roept een behulpzame bestuurder "Step down!" door de tram om een passagier die het niet snapt te vertellen hoe de deur open gaat. Vrij vermakelijk, zeker als je je realiseert dat er met grote letters op de deuren en de wand staat aangegeven dat je een stap naar beneden moet doen om de deuren te openen...
Net als overal in Amerika wordt je weer duidelijk verteld wat je vooral niet moet doen...
Een tram met de kleuren van Detroit op weg naar Castro, over Market Street.
De haltes van de F-lijn zijn vrij simpel met een abri waarin je meestal kunt zitten.
Daarnaast is het merendeel van de haltes voorzien van een mindervaliden-opstap, die altijd voorbij de standaard stopplek ligt, zodat er in het geval een mindervalide in rolstoel mee wil deze niet over het hoofd gezien kan worden. Tijdens ons verblijf heb ik er overigens niemand gebruik van zien maken.
Een van de Italiaanse trams uit Milaan. Op deze foto is te zien hoe druk het kan wezen in de tram.
Een PCC-tram halteert bij de halte voor de Ferry Terminal, waar dagelijks een aantal veerboten vandaan vertrekken naar steden in de omgeving. Daarnaast zijn er wat speciaalzaken en restaurants in het Ferry Building gevestigd waar je goed kunt eten.
Toekomst
Er wordt momenteel onderzocht of men de huidige F-lijn uit kan breiden. Zo onderzoekt men de mogelijkheid om vanaf het Ferry Building verder rechtdoor te gaan als E-lijn naar het CalTrain-station (dat in deel 3 van deze reportage voor zal komen), waarbij de sporen gedeeld zullen worden met de N-lijn, waarop sneltrams rijden (zie verderop in dit deel van de reportage). Daarnaast wordt serieus gekeken of men vanaf het eindpunt bij Jones&Beach de lijn over een oude spoorlijn onder Fort Mason door kan trekken.
Om onder Fort Mason door te kunnen gaan, zal gebruik gemaakt worden van een enkelsporige tunnel en het bijbehorende enkel spoor dat vroeger door het havengebied liep.
De oude tunnel onder Fort Mason.
Het spoor loopt dwars door het San Francisco Maritime. Tegenwoordig ligt er een fietspad dat gedeeld wordt met het spoor, dat momenteel volledig buiten gebruik is.
In San Francisco baat MUNI (het lokale OV-bedrijf) ook 7 lijnen uit waarop gereden wordt met, zoals ze het zelf zeggen, Muni Metro. Het heeft wel wat weg van de metro omdat het deels ondergronds rijdt, maar is toch eigenlijk niet veel meer dan een tram die heel wat kilometers aflegt en een stuk daarvan ondergronds. De term sneltram komt ook erg in de buurt, light rail ook, maar laten we het voor het gemak metro's noemen.
De lijnen lopen allemaal door de tunnel in het drukke hart van de stad: De stations Van Ness, Civic Centre, Powell, Montgomery en Embarcadero liggen allemaal ondergronds. Op die stations stoppen alle 7 lijnen, waarna ze uitwaaieren over de stad.
Dit zijn de voertuigen die worden gebruikt voor Muni Metro. Dit is het eindpunt van de Judah-lijn: Ocean Beach, op nog geen 100 meter van het strand. De metro staat hier ongeveer een half uur geparkeerd op deze manier, midden op de weg...
Een mooie gelegenheid om het aparte ding op de foto te zetten. Let ook op de bovenleiding en hoe die is bevestigd.
Vooral overdag en zeker tijdens de spitsen rijden de stellen voornamelijk gecombineerd. 's Avonds rijden ze ook los rond.
De ondergrondse stations zijn voorzien van poortjes, waar eerst betaald dient te worden voor er gebruik gemaakt kan worden van de metro. Op alle stations daarbuiten dien je in het bezit te zijn van een geldig vervoerbewijs en loop je de kans om gecontroleerd te worden. Boetes tot 500 Dollar worden daarbij, aldus de stickers en borden, toegepast. Als je nog geen geldig vervoerbewijs hebt, ben je verplicht helemaal vooraan in te stappen en bij de bestuurder een kaartje te kopen door het standaard bedrag van 2 Dollar in het apparaat te stoppen, waarna je een betalingsbewijs krijgt dat voor die rit geldt als vervoerbewijs.
Het punt waar de N en de T-lijn ondergronds gaan richting het Embarcadero-station.
Het interieur nodigt ook hier weer niet uit om hele dagen in te zitten, maar voldoet aan de eisen.
De reden dat ik het eigenlijk geen sneltram vind, is omdat het ding om de haverklap stopt. Er zijn vaste haltes (zoals de ondergrondse), maar ook haltes op verzoek, zodat je aan het koord moet trekken als je er bij de volgende halte uit wilt (het Amerikaanse systeem voor de stopknop) of als er mensen op straat staan. In veel van die gevallen is alleen het bordje op de stoep het bewijs dat er een metro kan stoppen: perrons zijn er veelal niet. Laat staan dat ze gelijkvloers zijn. Het kan dus voorkomen dat de metro midden op straat stopt, de deuren automatisch opengaan en je geen idee hebt of dat nou echt een halte is of niet. Maar dat zal het wel zijn, anders wordt er niet gestopt. Hoe verder buiten het drukke centrum van de stad, hoe spartaanser de haltes meestal zijn. Al bij al een vreemd systeem, dus.
Een van de metro's op de N-lijn bij het eindpunt bij het CalTrain Station.
Aan de andere kant van het perron een metro op de T-lijn. Deze rijdt los rond.
Tot zover dit deel van de reportage. Tijdens een bezoek aan San Francisco kun je eigenlijk niet om Fisherman's Wharf heen en dus zijn de historische trams op de F-lijn eigenlijk een must. Ze zijn, net als de Muni Metro, inbegrepen bij de OV-pas. De Metro is vele malen minder een must, zeker voor mensen die geen OV-fanaat zijn, maar zijn wel erg handig om grote afstanden op een snellere manier dan lopend of met de bus af te leggen.
We zijn benieuwd naar jullie reacties en hopen jullie terug te zien zodra het laatste deel online komt te staan hier op OV-Ervaringen.nl!
