Vorige week ben ik met Matthijs, medebeheerder van deze site, naar San Francisco geweest om het openbaar vervoer aldaar eens uit te testen. Onder het mom van vakantie hebben wij ons verkleed als toeristen, bepakt en bezakt met camera, en hebben ruim 11 uur in het vliegtuig gezeten om deze reportage voor jullie te maken. De reportage bestaat uit drie delen vanwege het hoge aantal foto's.
In het eerste deel komen de Cable Cars van San Francisco en het bijbehorende museum aan bod.
Cable Cars van San Francisco
Één van de bekendste iconen van de stad San Francisco is de cable car, of kabeltram zoals wij het in goed Nederlands zouden noemen. Op dit moment zijn er drie verschillende lijnen waar op gereden wordt. Dat zijn er twintig minder dan in de hoogtijdagen van de cable cars in San Francisco. Tussen 1873 en 1890 werden er namelijk maar liefst 23 verschillende lijnen gebouwd in de stad, waarvan het overgrote merendeel verdween door de aardbeving die de stad trof in 1906, waarna vooral de elektrische tram in opkomst kwam. Er bleven slechts 8 lijnen over na de herbouw van de stad die niet begaanbaar waren voor de elektrische trams vanwege de steile heuvels. Die 8 lijnen kregen enorme concurrentie van de bussen die in die tijd steeds beter en betrouwbaarder werden.
Uiteindelijk bleven er 5 lijnen over, waarvan er drie moesten sluiten in 1951 toen het uitbatende bedrijf geen verzekering meer kon betalen. In 1952 kocht de stad de handel op en heropende de lijnen. Daarna is het hele netwerk tot tweemaal toe volledig vernieuwd, in 1979 en 1982, waarna de nieuwe uitbater, San Francisco Municipal Railway (kortweg Muni), bezig is geweest het netwerk volledig te upgraden waaronder het reviseren van de oude kabeltrams en het herbouwen van het machinegebouw dat zorgt voor de aandrijving van de kabeltrams.
De cable cars van San Francisco zijn de enige bewegende National Historic Landmarks van de Verenigde Staten, waar bijvoorbeeld ook de Brooklyn Bridge van New York onder valt.
De huidige lijnen
De lijnen waar vandaag de dag nog op gereden wordt, zijn de Powell&Hyde-lijn, de Powell&Mason-lijn en de California Street-lijn. De beide Powell-lijnen beginnen op hetzelfde punt: het kruispunt van Powell en Market Streets. Tot ongeveer halverwege het traject volgen ze dezelfde route, waarna de Hyde-lijn via Hyde Street langs Lombard Street (met de bochtigste straat ter wereld) naar de kruising van Hyde en Beach Streets in Fisherman's Wharf uitkomt.
De Mason-lijn rijdt vanaf halverwege de route via de wijk North Beach naar het eindpunt in Taylor Street. De derde lijn, de California Street-lijn, kent geen bochten en loopt in één rechte lijn vanaf de laaggelegen kruising van California en Drumm Streets naar de veel hoger gelegen kruising van California Street en Van Ness Avenue.
Genoeg gekletst; tijd voor beelden!
Mijn eerste ontmoeting met de cable cars tijdens een wandeling door de stad. Dit is ter hoogte van het eindpunt in Fisherman's Wharf van de Powell&Hyde-lijn.
De beide Powell-lijnen hebben trams met één rijrichting, waardoor ze aan beide einden van de lijn op een keerpunt omgedraaid moeten worden. Dit gaat volledig handmatig. De keerschijf ziet er als volgt uit:
Keerschijf aan het einde van de Powell&Mason-lijn op het kruispunt van Taylor Street en Bay Street.
Het keren van de trams gaat zoals gezegd handmatig. De gripman, de man die de tram bestuurt, laat de kabel net voor de keerschijf los en laat de tram op de keerschijf tot stilstand komen. Door aan een touw te trekken, krijgt de keerschijf een zet in de goede richting, waarna de gripman en de conducteur de tram verder duwen tot die in de juiste positie is gekomen, waarna de keerschijf tot stilstand komt, de tram van de schijf geduwd kan worden en weer aangesloten kan worden op het kabelsysteem. Zo'n tram keren ziet er zo uit:
In het filmpje is het keerpunt te zien van de beide Powell-lijnen ter hoogte van Market Street.
Uiteraard hebben we zelf ook de lijnen bereden en zelf ervaren hoe het is om met zo'n tram te reizen. Het gaat niet sneller dan 15.3 kilometer per uur, maar door de steile hellingen die de trams hier en daar nemen, maar ook weer naar beneden glijden, krijg je toch een aardig gevoel van de snelheid.
Powell&Hyde-lijn en Powell&Mason-lijn
Het uitzicht vanaf de tram.
De heuvels zijn op sommige stukken erg steil.
Op de steile dalingen heeft de conducteur nog een extra taak en wel op het achterste balkon: Hij moet bijremmen om te voorkomen dat de tram met een te hoge snelheid de heuvel afdendert. Dat doet hij met de draaihendel die zich op het achterste balkon bevindt.
Aan duidelijkheid over waar ander verkeer buiten de trams niet mag komen, laat men niets te wensen over...
Dwars door de drukke straten van San Francisco.
Het overige verkeer past zich volledig aan. Ze moeten wel...
Ter hoogte van het Cable Car Museum komen de beide Powell-lijnen bij elkaar.
Het wissel in de weg verschilt optisch weinig van een spoorwissel.
Ook onderweg liggen er hier en daar wissels om bijvoorbeeld bij defecten aan de tram of aan de kabels toch een weg te kunnen vinden in het netwerk.
En ook hier kan men op korte afstand achter elkaar aan rijden. In dit geval rijdt er een kabeltram van de Powell&Hyde-lijn direct achter ons.
Op een bepaald punt kruisen de Powell-lijnen met de California Street-lijn. Dat gebeurt net zoals in Utrecht op het spoor.
Op bovenstaande foto is ook een aanwijzing voor de gripman te zien die op het wegdek is geplaatst. Bij de gele lijn moet de gripman de kabel volledig loslaten om te voorkomen dat hij met zijn grijper onder de tram vast komt te zitten met de kruisende kabel. De tram freewheelt dan met de snelheid die deze al heeft over het vrije stuk en direct na de kruising van de kabels kan er dan weer aangekoppeld worden. De kans dat je gripman wordt is overigens erg klein: Je hebt veel kracht in je bovenlichaam nodig, een goede oog-handcoördinatie en balans, maar ook het goed in kunnen schatten van overig verkeer dat misschien niet op de hoogte is van de beperkingen van de kabeltrams. Slechts 30% van alle sollicitanten komt door de opleiding heen.
Een kijkje vanaf het kruispunt van de drie lijnen naar beneden, richting het eindpunt van de California Street-lijn.
Op het gezamenlijke eindpunt van de beide Powell-lijnen worden de trams achter elkaar geparkeerd, in afwachting van het vrijkomen van de draaischijf.
Er schijnt een soort van logische dienstregeling te zitten achter het rijden van de cable cars, maar die hebben wij er niet echt in kunnen ontdekken. Volgens de digitale dienstregeling rijden de trams iedere 6 minuten. Maar dat zijn soms wel erg lange 6 minuten. Bijkomend gevolg is dat op het gezamenlijke eindpunt van de Powell-lijnen er zo drie cable cars van de Hyde-lijn achter elkaar staan waarvan de eerste helemaal vol vertrekt, de tweede al wat minder druk is en de derde praktisch leeg rijdt. En de passagiers maar wachten op die ene rit van de Mason-lijn...
Gelukkig zijn de meeste passagiers dan ook toeristen, zeker op de Powell&Hyde-lijn en de Powell&Mason-lijn. De California Street-lijn is wat meer in gebruik bij forenzen en is vooral doordeweeks erg druk. In het weekend is die lijn het rustigst, terwijl de andere twee lijnen ook dan uitpuilen van de toeristen. Het is dan ook de enige lijn die niet voorbij een toeristisch hoogtepunt komt.
Powell&Mason-tram nadat deze gekeerd is op de keerschijf bij Market Street.
California Street-lijn
De California Street-lijn is, zoals gezegd, de wat rustiger lijn zonder toeristische hoogtepunten. De lijn gaat rechtuit en wordt bereden door trams die twee richtingen op kunnen.
Tweerichtingstram van de California Street-lijn.
Tram aan het eindpunt ter hoogte van California Street en Drumm Street.
Voor deze trams houdt de wereld simpelweg op op het eindpunt en ze kunnen hier alleen keren.
Uitzicht vanuit een dalende tram van de California Street-lijn.
Cable Car Museum
Het huidige "Power House", ofwel machinegebouw, dat zorgt voor de volledige aandrijving van het cable car-netwerk is voor iedereen toegankelijk en huisvest ook het Cable Car Museum. Iedereen kan hier een kijkje komen nemen naar hoe het systeem van de kabels precies werkt en hier is ook een heleboel over de geschiedenis van de cable cars te vinden.
Deze wielen zorgen ervoor dat de kabels van de Hyde en de California-lijnen blijven draaien...
... en deze voor de Mason-lijn en het gezamenlijke deel van de Powell-lijnen.
De overspanning naar de andere kant van de half zorgt voor het constant strak staan van de kabels.
De kabels zijn 3.175 centimeter dik en worden iedere drie maanden volledig vervangen, omdat ze dan simpelweg op zijn.
De aandrijving bestaat uit motoren van 380 KiloWatt (of 510 PK).
Ook de werkplaats is van boven te bekijken. Op de meeste momenten zal er weinig activiteit te bespeuren zijn. Tot er ergens een kabel breekt, natuurlijk...
Op het moment dat er een kabel breekt, valt het aandrijfsysteem automatisch stil. Ondergronds loopt de kabel door een aantal ogen die niet geraakt worden door de kabel, totdat deze ergens breekt. Op dat moment moet er een team van techneuten naar het punt waar de kabel is gebroken om deze te herstellen. Dat doen ze door de oude kabel voor een bepaald aantal meters af te breken en er een nieuw stuk kabel tussen te lassen. In de tussentijd staan de trams op die lijn volledig stil en kunnen niets anders doen dan afwachten tot de kabel gerepareerd is en weer gaat lopen.
Het onderstel van de tram met in het midden de 'grip' die de gripman hanteert.
Die ziet er zo uit in het echt.
De dichtstbijzijnde hendel is de grip. Daarmee kan de gripman bepalen hoeveel grip hij op de kabel wil hebben. Volledig is 15.3 kilometer per uur, iets minder grip zorgt voor meer wrijving en minder snelheid wat handig is als er bijvoorbeeld ander verkeer voor de tram rijdt. De achterste hendel is de rem. Ook daar geldt: Hoe meer aangetrokken, hoe meer effect.
Het Cable Car Museum bevindt zich op de plaats waar de twee Powell-lijnen bij elkaar komen.
Deze tram komt vanaf Mason.
Het wachten ter hoogte van de keerpunten gebeurt volledig rondom. Er is jammer genoeg geen peil op te trekken hoe lang het wachten zal duren, dus iets van verkoeling kun je het beste zelf meenemen op warme dagen.
De trams komen overal en zoals in heel Amerika staat duidelijk aangegeven wat je vooral niet moet doen...
Als je door de stad wandelt, zijn er genoeg punten om mooie foto's te maken met de tram als onderwerp.
Het eindpunt van de Powell&Mason-lijn ligt in een doodlopende straat. Aan het eind staat de hierboven getoonde wachtrij om het keerpunt.
Een van de Powell&Hyde-trams ter hoogte van Lombard Street. Een deel van Lombard Street staat bekend als de bochtigste straat ter wereld.
Tramhaltes zijn te herkennen aan deze bordjes. Ze geven duidelijk aan waar de tram precies stopt, zoals in dit geval midden op de kruising.
Houd rekening met grote drukte, zeker op de Powell-lijnen. Je maakt meer kans halverwege de route om op te kunnen stappen. Alhoewel dat niet zeker niet tijdens de spits opgaat.
De Powell&Mason-lijn met op de achtergrond het eiland Alcatraz.
En daarmee zijn we aan het einde gekomen van het eerste deel van deze reportage over onze OV-Ervaringen in San Francisco. De cable cars zijn enorm interessant en een ritje ermee maken is heel erg leuk. Wij hebben het voorrecht gehad zowel op het balkon te mogen staan als aan de zijkant aan de tram hangen als zittend op de bank genieten van de ritten. Mocht je de stad gaan bezoeken, dan raden we zeker aan om een OV-pas aan te schaffen, omdat dat vele malen goedkoper is dan voor iedere rit afzonderlijk te betalen. Ongeacht de route die je aflegt, kost een enkele reis per kabeltram 6 Dollar per persoon. Met een OV-pas (die er in verschillende vormen zijn) kost de kabeltram je niks extra, omdat je daarmee vrij mag reizen met alle voertuigen van Muni binnen de stadsgrenzen van San Francisco. Ook een bezoekje aan het Cable Car Museum raden we zeker aan. Het is erg interessant om er achter te komen hoe het systeem precies werkt. Alleen het constante kabaal van de motoren in de hal zorgt na het bezoek nog een tijdje voor een fluittoon in je oren...
We zijn benieuwd naar jullie reacties en hopen jullie terug te zien zodra de andere twee delen online komen te staan hier op OV-Ervaringen.nl!
Ben benieuwd naar de volgende delen 
