Ode aan de Emmerlijn

[OVE Redactie]

Nog anderhalve week, dan is het voorbij. Dan neemt Arriva het vervoer op de lijn tussen Zwolle en Emmen over en kom ik er als NS-personeel niet meer. En ondanks dat het 'maar' een spoorlijn is en er nog zoveel andere zijn, vind ik het ergens wel jammer. Als je het aan mijn collega's vraagt, zowel conducteur als machinist, vinden die het ook jammer. Over hoe een spoorlijn zijn eigen behandelmethode kan hebben...

De Emmerlijn, zoals het spoorpersoneel het noemt, is ook wel bekend als één van de Vechtdallijnen. De andere lijn loopt van Mariënberg naar Almelo en ze lopen beide door het dal van de Vecht, een rivier die vanuit het Munsterland in Duitsland naar Zwolle loopt en daar in het Zwarte Water uitmondt. De lijn van Almelo naar Mariënberg is al sinds 1998 niet meer van NS; Syntus rijdt daar met LINT-stellen in opdracht van Connexxion. Voor die tijd reden er zelfs Wadlopers en Oostnet heeft er nog een tijdje met Plan X gereden (ook wel Blauwe Engel of DE1/2).

Tussen Zwolle en Emmen liggen 9 stations; Dalfsen, Ommen, Mariënberg, Hardenberg, Gramsbergen, Coevorden, Dalen, Nieuw-Amsterdam en Emmen Zuid.. Elk uur doet een trein van NS alle stations aan. Op het andere half uur rijdt de laatste Sneltrein van NS (de rest is immers omgedoopt tot Sprinter of Intercity) voorbij aan 3 stations en stopt niet in Mariënberg, Gramsbergen en Dalen. Tot 2011 waren dat 4 stations, want de Sneltrein sloeg Emmen Bargeres ook over. Sinds Bargeres gesloten is in april 2011 en Emmen Zuid geopend, stopt de Sneltrein daar ook, op verzoek van de provincie Drenthe. Dat bood ons als treinpersoneel nog wel eens mogelijkheden, aangezien niet iedere trein overal stopte.



Iedere lijn heeft zijn eigen publiek. Zo ook de Emmerlijn. Overdag vooral veel scholieren die in Zwolle naar school gaan. De rest van de dag is de lijn een aan- en afvoerlijn van forensen; 's morgens naar Zwolle, 's middags en 's avonds terug de lijn op. Daarnaast veel asielzoekers die naar Ter Apel reizen. Daarvoor moeten ze mee naar Emmen om daar over te stappen op de bus naar Ter Apel. En sinds april 2011 is het Asielzoekerscentrum (AZC) in Emmen Zuid het enige AZC van Nederland met zijn eigen station. Althans, zo noemen wij het gekscherend als spoorpersoneel. Asielzoekers zijn ook niet gek en gokken erop dat er onderweg niet gecontroleerd worden of dat ze onder de controle uit kunnen komen. Voor hen is het kopen van een kaartje geen kleinigheid: Met de beperkte financiële middelen die ze hebben nemen ze liever de gok niet gecontroleerd te worden, ondanks dat ze een Dagkaart krijgen van het AZC, maar die verkopen ze liever onderling zodat ze bijvoorbeeld sigaretten kunnen kopen. Dat levert in de trein dan ook prachtige schouwspelen op af en toe, waarbij je als conducteur de hele standaard riedel te horen krijgt waarom ze geen kaartje hebben en ze je soms smeken om gematst te worden. Je hebt er ook bij die al zo vaak betrapt zijn dat ze weten dat dat helemaal geen zin heeft en je bij binnenkomst hun identificatie geven en in slecht Engels "No money" brabbelen. Maar, er zijn er ook bij die helemaal niet mee willen werken. Geen papieren, grote mond, asociaal gedrag, noem het maar. Dat geldt trouwens niet alleen voor de asielzoekers. En dan begint voor hun het spel.

Van hun kant is het de taak om op hun bestemming te komen. Als je je gewoon gedraagt en meewerkt bij het uitschrijven van een kaartje (als je dat niet hebt), is er niks aan de hand. Zo niet, dan ga je er op het eerstvolgende station uit. En als dat dan net een stoptreinstation is, dan duurt het een uur voor de volgende trein vertrekt... Moeilijke reizigers worden onderling aan collega's doorgegeven zodat ze er op voorbereid zijn. Zo kwam het wel eens voor dat als je meerdere slagen Emmen had tijdens dezelfde dienst, je dezelfde mensen in de trein kreeg. Maar die zijn dan meestal zo stoïcijns dat ze ook dan niet mee willen werken. En ze dus weer uit mogen stappen... Zo heb ik eens een stel Chinezen in vier uur tijd slechts twee stations vooruit zien komen. Je zou zeggen: Koop dan een kaartje of werk mee en je bent er van af. Maar nee...

Maar ook de lokale bewoners kunnen er wat van. Zogenaamd niet begrijpen dat een kaartje ook afgestempeld moet worden voor vertrek. En dan met plat accent uitleggen dat ze dat nooit geweten hadden. Of maandkaarten hebben naar Wierden, omdat dat goedkoper is en er dan mee naar Zwolle reizen. Dat hadden er een aantal heel slim uitgezocht. Maar sinds Nijverdal is opgebroken ging die constructie niet meer op omdat ze dan én langer onderweg waren én vaker moesten overstappen. Er was zelfs een jongedame bij die haar tas opende terwijl ik haar maandabonnement aan het bekijken was. Ze haalde er de vervoersvoorwaarden uit en liet me het door haar gearceerde deel zien waarin stond hoe de regels waren. Toen ik haar fijntjes uitlegde dat dat niet meer opging vanwege Nijverdal en ze beter haar huiswerk moest doen, werd ze rood. Met een bonnetje verliet zij de trein.

Veel scholieren dachten trouwens mooi goedkoop te kunnen reizen. Ze krijgen van hun ouders geld voor een treinkaartje en stempelen dat gewoon meerdere dagen op rij af. Als er geen controle is, steken ze het geld van het uitgespaarde kaartje in hun zak en gaan er zaken van kopen die voor hun interessant zijn. Die bonnen van 35 euro die wij ze dan af en toe uitschrijven vinden ze een stuk minder interessant en worden ook lang niet altijd fijn ontvangen. Arriva kan straks zijn lol op...

Maar het zijn niet alleen de reizigers die de lijn interessant maken. Doordat de lijn op de meest cruciale punten enkelsporig is en de dienstregeling behoorlijk krap, is het altijd een uitdaging om zo punctueel mogelijk te rijden. We beginnen in Zwolle, waar je op je gemak vertrekt, stopt in Dalfsen en als je in Ommen bent, begint de uitdaging. Als de tegentrein uit de richting van Emmen op tijd is, is er niks aan de hand en kun je gewoon je ding doen zoals normaal. Is de tegentrein echter te laat, dan moet je goed op gaan letten. De dienstregeling zit zo strak in elkaar dat je er tot en met Nieuw-Amsterdam nauwelijks vertraging uit kunt rijden. Na Nieuw-Amsterdam heb je genoeg buffertijd om in Emmen te komen en daar ben je ook vrijwel altijd op tijd, ondanks een vertraagde tegentrein. Onderweg moet je als conducteur dan ook 'strak sleutelen'. Dat betekent dat je niet op je dooie akkertje naar de deur loopt tijdens een stationnement, de mensen allemaal een fijne avond wenst, een keer op je fluitje blaast en de deuren sluit. Dat betekent: Aankomen op een station, al bij de deur staan, als iedereen is uitgestapt fluiten en de deuren alvast sluiten en zodra het sein dan op groen springt (en het vertreklicht brandt) je eigen deur sluiten. Daarmee kun je op sommige stations onderweg met gemak een halve minuut winnen. Dat lijkt niet zo heel veel, maar als je dat op vier stations doet, snoep je mooi twee minuten van je vertraging af. Onderweg kruis je een trein tussen Hardenberg en Gramsbergen op het dubbelsporige deel van de lijn. Vooral het moment van binnenkomst in Nieuw-Amsterdam is dan van belang, omdat je daar met de trein voor je kruist. Daar geef je namelijk je vertraging door, omdat die trein op je staat te wachten om het enkelspoor tussen Nieuw-Amsterdam en Gramsbergen op te rijden. Na Nieuw-Amsterdam heb je wat meer lucht en kun je redelijk op je gemak naar Emmen toe. Daar keer je en je rijdt terug naar Nieuw-Amsterdam. Waar je moet wachten op de tegentrein. Vol gas rijd je dan de hele lijn af naar Ommen, waar je je vertraging weer doorgeeft aan de volgende tegentrein.

Het is dus zaak om zoveel mogelijk vertraging weg te snoepen en zo min mogelijk door te geven aan de volgende trein. Die uitdaging maakt de Emmerlijn extra interessant; je hebt als conducteur namelijk een heleboel invloed op de punctualiteit van de lijn de rest van de dag. Pruts jij maar wat aan, dan hebben daar minstens drie andere treinen last van. In de rest van het land is dat over het algemeen wat minder. Echter, er zijn nu verscherpte regels omtrent het sleutelen van de conducteur en dus mogen we niet meer sleutelen voordat het sein veilig komt. Daardoor valt er, vooral op de Emmerlijn, nauwelijks meer tijd in te halen als je vertraging hebt.

Ik ben dan ook enorm benieuwd naar hoe Arriva alles denkt klaar te gaan spelen met hun voorgestelde dienstregeling, waarbij er in de spitsen vier keer per uur een trein moet gaan rijden tussen Zwolle en Coevorden. Als hun dienstregeling net zo strak in elkaar zit als die van ons nu (wat wel zal moeten, omdat je anders de reistijd moet gaan verlengen en daar zit de provincie Drenthe vast niet op te wachten), dan belooft dat nog heel wat. Ik ga het vanaf de zijlijn bekijken.

Maar ook dat is niet alles wat de Emmerlijn zo interessant maakt. Er mist nog een eigenschap en dat is de omgeving. Dit is namelijk één van de mooiste spoorlijnen in Nederland. De afwisseling is enorm. Eerst rijd je door een stuk bos, vervolgens heb je wat open plekken met heide, vergezichten met op de achtergrond windmolens en net voor Coevorden wordt je omringd door water van de kanalen die er liggen. In één woord fantastisch! Door een sein- en overwegstoring moesten we een keer met maximaal 40 kilometer per uur van Ommen naar Mariënberg rijden. Ik ben bij de machinist gaan zitten en met geopende cabinedeuren hebben we een prachtige 'boswandeling' gemaakt; heerlijk weer, de geur van het bos die het allemaal nog aangenamer maakt en prachtig uitzicht. Dan duurt de rit wel wat langer, maar geniet ik er als conducteur toch nog wat meer van. Op de terugweg hetzelfde verhaal, overigens. Nadat we toen terug in Ommen waren kwam de mededeling van de treindienstleider dat we de storing eruit gereden hadden en iedereen weer op normale snelheid verder kon. De reizigers in mijn trein hadden er niks aan, maar voor de machinist en mij was het een prachtige rit, dwars door het bos.

Ook zijn er de diverse stationsgebouwen die nog altijd de stations overzien. De bouwstijl is wat apart, maar daarom niet minder interessant. In bijna al die stationsgebouwen zit tegenwoordig een horeca-uitbater. Zo kun je in Dalfsen, Ommen en Mariënberg terecht in het café dat er in zit. In Ommen is het zelfs een heus restaurant. Dat zie je niet veel meer en maakt dat de gebouwen ook nog wel even zullen blijven staan. Heel karakteristiek.

Het materieel mag voor de reizigers dan niet zo succesvol zijn, Mat'64 is wel een oerdegelijke trein die in principe altijd rijdt. Niks computerstoring of dat soort zaken: Geef er een schop tegenaan en hij doet het weer. Comfortabel is misschien anders. En het materieel loopt natuurlijk ook langzaam op zijn tandvlees; na veertig jaar trouwe dienst kun je ook niet anders verwachten. Het zal vervangen worden door de plastic Tupperware-bakken van Arriva van het type 'dertien in een dozijn'. Ik ben dan ook benieuwd of de verbetering die Arriva belooft te zijn nagekomen zal worden. We gaan het meemaken.

Het laatste jaar ben ik niet zo heel veel meer op de Emmerlijn geweest. Met vlagen kwam het wel eens voor, maar zoals de voorgaande jaren waarbij we zelfs drie slagen Emmen in een dienst hadden (wat toch wel te veel van het goede is) was er niet meer bij. Op 1 november heb ik mijn laatste rit op de lijn gehad. Daarvoor was ik er ook al twee maanden niet meer geweest. Maar, ik heb in mijn rooster gezien dat ik deze week nog één keer naar Emmen mag. En ik heb zo het vermoeden dat dat de allerlaatste keer zal zijn. Vind ik het jammer? Ja, stiekem wel. Werk is werk en het is een mooie lijn. Het is ook de lijn waar ik mijn eerste rit als conducteur (in opleiding) heb gemaakt. Naast die gebeurtenis is het werken op de Emmerlijn straks voor mij helemaal geschiedenis.

Mikos, Hoofdconducteur
___________________________________________________________________________
Verhalen in Vanaf de Werkvloer komen onder andere uit de Besloten Personeelsdelen voor OV-personeelsleden. Wil je ook (eventueel anoniem) bijdragen aan Vanaf de Werkvloer? Vertel dan je verhaal in de Besloten Personeelsdelen. Voor toegang vragen we je om een kopie of scan van je personeelspas in te sturen. Reageren op de bijdragen kan in het topic zelf.

[Raoul]

Eigenlijk best wel jammer dat we als zwols personeel zo weinig op die lijn komen. Ik mag als goed is volgende week nog 1x die kant op. En dan is het echt gebeurd....

[Denman83]

Het is inderdaad erg jammer dat we deze lijn kwijt raken. Buiten de punten die Mikos al noemde is het voor ons machinisten ook nog eens een erg leuke lijn door de vele snelheidswisselingen die er in zitten. Voor de nieuwelingen die de Emmerlijn als BLM baanvak hadden was het soms best wel pittig in het begin, juist door de krappe rijtijden en de vele seinen en snelheidswisselingen. Maar beter dan daar kon je het vak toch eigenlijk niet leren.

Hopelijk krijgen we de lijn ooit nog eens terug maar voorlopig zijn we 'm kwijt.
1,5 week geleden ben ik er tot nu toe voor het laatst geweest. Deze week gaat het 'm niet worden. Hopelijk volgende week nog. Maar met de instructiediensten op de Hanzelijn en het wegleren voor de nieuwe dienstregeling acht ik de kans erg klein en heb ik mijn laatste keer gehad.

Jammer, maar het is helaas niet anders.

[Matthijs]

Er zijn nu al reizigers die heimwee krijgen naar de NS op de Emmerlijn, daarom besloot een graffitispuiter een nieuwe GTW van een andere kleur te voorzien:


(Foto van )