Deze zomer heeft het station van Zwolle twee keer een heel weekend plat gelegen. Alle reizigers werden met bussen vervoerd en treinen keerden op stations onderweg langs de lijn. De trein naar Kampen reed het eerste weekend als enige trein wel, het tweede weekend reed ook die trein niet. De lijn naar Nijverdal West is niet geschikt om treinen te laten keren (wat ook weinig zinvol zou zijn, vanwege de geringe afstanden tussen de stations), dus reden ook daar alleen maar bussen. Meppel werd vanuit het noorden het overstapstation, 't Harde vanuit het zuiden. Snelbussen tussen Meppel en 't Harde en andersom moesten er voor zorgen dat reizigers vanuit Amersfoort naar Meppel en noordelijker zo min mogelijk hinder zouden ondervinden van de werkzaamheden in Zwolle. Vanuit Emmen was Ommen het overstapstation en vanuit Deventer was Olst het station om over te stappen van trein op bus of andersom.
Het eerste weekend van de buitendienststelling mocht ik in Olst op het perron staan. Reizigers zouden met bussen vanuit Meppel via Zwolle naar Olst komen en bij ons overstappen op de Intercity naar Roosendaal. De dienstregeling was goed in elkaar gezet: Om .26 zouden zowel de bussen als de trein binnenkomen, iedereen zou overstappen, de bussen zouden om .31 weer vertrekken en de trein om .33, zoals dat in de normale dienstregeling ook altijd het geval was. Korte wachttijden, snel overstappen en zo snel mogelijk weer vertrekken. En een half uur later exact dezelfde situatie. Een kind kan de was doen.
"Is dat nou zinvol dat je daar staat?" werd mij gevraagd. De bus komt aan, de reizigers stappen uit, lopen naar de trein en stappen in. Klus geklaard. En andersom natuurlijk ook: De trein komt aan, de reizigers stappen uit, lopen naar de bus en stappen in. Grote borden met "NS-bus" en pijlen gaven aan waar de bussen zouden vertrekken. En het spoor weet iedereen wel te vinden op een station, dus de vraag was wat voor toegevoegde waarde je daar nou als NS-personeel hebt. Dat zal je nog verbazen...
Op zaterdagmiddag kom ik samen met de collega met wie ik dienst zal doen deze avond aangereden en draagt een van de collega's van Service&Veiligheid de hele handel aan ons over. Het busschema kunnen we volgens hem meteen de container ingooien, want daar klopt geen hout van. Normaal kunnen we aan de hand van het busschema precies bijhouden welke bus er de volgende ronde moet komen, welke er pauze heeft, welke bus reserve staat, enzovoorts. Maar dan moeten de bussen wel volgens het schema rijden. Vandaag klopt er dus helemaal niets van dat schema: Totaal verschillende bussen komen aangereden en pauzes van de chauffeurs gaan hier en daar de mist in.
Als reiziger merk je daar (gelukkig) maar weinig van. Een bus is een bus en als het ding rijdt (en het liefst ook nog op tijd), is het goed. Voor ons is dat wel een probleem: Bussen komen op de verkeerde plek uit aan het einde van de avond en moeten dan halsoverkop maken dat ze in de juiste richting terechtkomen, omdat de chauffeurs ook een keer naar huis moeten. Op zo'n moment kunnen ze vaak geen reizigers meer meenemen (omdat de bus ergens anders heen gaat dan waar hij volgens de planning heen moet). Daarnaast hebben we te maken met de rijtijdenwet. Na 4.5 uur onafgebroken rijden, moet de chauffeur verplicht 45 minuten rusten. Dat wordt bijgehouden door de digitale tachograaf die tot op de seconde nauwkeurig bijhoudt of de wet wel gevolgd wordt en het niet volgen daarvan heeft vooral financiële consequenties. Als een bus zijn eigen (redelijk strakke) planning niet volgt, kom je vanzelf een keer in de knoop met de rijtijdenwet en krijg je situaties dat bussen op de vluchtstrook van de snelweg hun verplichte 45 minuten rust gaan houden. En de reizigers maar wachten...
In Zwolle, Meppel en 't Harde zijn buscoördinatoren geregeld, mensen die verstand van zaken (behoren te) hebben en alle bussen in goede banen leiden. Zij houden bij welke bus waar rijdt, hoe laat en of ze op de afgesproken tijd vertrekken en niet te vroeg, maar zeker ook niet te laat. Daar waar wij op het station van Olst het schema zo in de prullenbak kunnen gooien, weet de buscoördinator in Zwolle ons exact te vertellen welke bus er de volgende ronde aankomt. Wij staan echter met twee personen aan het eind van de buslijn, waar eigenlijk maar weinig te regelen valt met de bussen. Ze komen aan, lossen de lading (in dit geval de reizigers en hun bagage), laden de lading (de nieuwe reizigers en hun bagage) en vertrekken weer. Blijft natuurlijk de vraag welke toegevoegde waarde wij daarin hebben.
Het stationsplein van Olst met de tijdelijke inrichting.
Mijn collega en ik hebben alles overgenomen en bekijken de inventaris: Een keet met een aantal klapstoelen, een koffiezetapparaat (voor de liefhebber), een aggregaat voor het licht in de keet, maar ook voor het koffiezetapparaat en een toilettenblok geplaatst door Boels. Alles wat aanwezig moet zijn, is aanwezig en we kunnen dus beginnen met de eerste ronde. Om te beginnen hang ik een A4 op aan het OV-Chipkaartpaaltje dat op het perron staat met de mededeling dat reizigers die verder reizen met de NS-bus niet hier uit moeten checken, maar pas op het NS-station van hun bestemming. Op de een of andere manier zit er bij de reiziger heel goed in gebakken dat als ze overstappen van trein op bus, ze allemaal uit moeten checken. Een goede zaak. Maar dan vergeten ze wel dat ze met een treinvervangende bus meereizen en dan moet je juist níet uitchecken. Voor de bus moet je immers ook betalen. "Hebben ze het allemaal goed aangeleerd, gaan wij weer moeilijk lopen doen...", aldus een collega. Inderdaad, het lijkt heel moeilijk.
De eerste bus komt aan. Het is het minibusje dat via Wijhe naar Zwolle rijdt. De grote touringcars doen Wijhe niet aan, om de extra reistijd zo veel mogelijk te beperken. Die touringcars rijden vanuit Olst rechtstreeks naar Zwolle en daarvandaan meteen door naar Meppel. In Zwolle kan men dan overstappen richting Wezep en 't Harde, maar ook op de (dat weekend wel rijdende) trein naar Kampen, de bus richting Dalfsen en Ommen of de bus richting Heino, Raalte en Nijverdal. Het minibusje is niet heel druk, maar wel op tijd. Kort daarna arriveren ook de eerste touringcars met reizigers. Achter ons komt ook de trein uit Roosendaal aan. Mijn collega zorgt voor de bussen, ik zorg voor de trein. Twee reizigersstromen passeren elkaar tijdens het overstappen. Een enkeling zoekt bevestiging bij mij: "Is dat de trein naar Deventer?" Weten die mensen veel dat de trein nergens anders naartoe kan rijden... De trein vertrekt op tijd, net nadat de twee touringcars naar Zwolle en Meppel zijn vertrokken en ook het minibusje naar Wijhe en Zwolle is weggereden. Dat was een makkelijke eerste ronde. Dachten we...
De bussen en de trein zijn vertrokken en de rust keert terug op het station van Olst. We nemen plaats op de klapstoelen en genieten van de zon terwijl we met elkaar wat zaken bespreken. Dat duurt nog geen vijf minuten, als er ineens een touringcar opduikt. Er stond inderdaad nog een derde touringcar op het schema en we hadden er nog maar twee gezien. Reizigers stappen lichtelijk geïrriteerd de bus uit en vertellen ons dat 'ze' via Hattem was gereden. Blijkt dat de chauffeuse haar TomTom verkeerd ingesteld had staan en die had haar geleid via Hattem. Hattem ligt echter aan de andere kant van de IJssel en dan is Olst alleen bereikbaar via het pontje. En laat die nou net niet echt heel erg geschikt zijn voor touringcars... Al bij al was de bus dus ongeveer twintig minuten later dan gepland en hebben de reizigers hun aansluiting op de trein gemist. Gelukkig wisten de meeste reizigers de gratis sightseeing wel te waarderen en vonden ze het allemaal niet zo'n enorm probleem, maar er waren ook reizigers die er niet echt heel blij mee waren. Voor ze het weten staat de trein gelukkig langs het perron en kunnen ze instappen en begint voor ons de tweede ronde.
Ook deze keer komen we bussen tekort: Er komt maar een touringcar en het minibusje uit Wijhe. Ik loop richting het perron om de boel in de gaten te houden en beantwoord ook nu weer vragen van diverse reizigers die willen weten waar de bus naar Zwolle staat en of dit de trein naar Arnhem is. Een minuut voor vertrektijd van de trein komt er een touringcar de hoek omgereden, met nog een bus in zijn kielzog. Via de portofoon roep ik de HC van de trein op met de mededeling dat er twee bussen in zicht zijn en verzoek hem om nog even te wachten op de overstappende reizigers. We jagen de reizigers een klein beetje op wanneer ze zijn uitgestapt en zodra de laatste reiziger de overstap gemaakt heeft, bedank ik de HC voor het wachten en kan de trein vertrekken. Met drie minuten vertraging. Maar wel met alle reizigers aan boord.
De rust keert weer terug en mijn collega en ik blijven achter met de reservechauffeur, een aardige man die ook vol verhalen zit. Hij vertelt 's ochtends ingezet te zijn als treinvervangend vervoer voor de internationale trein en mocht een rit maken van Hengelo naar Bad Bentheim, waar bleek dat de trein gewoon reed en hij en zijn collega dus voor niets heen en weer waren gereden. En nu stond hij de hele avond reserve in Olst. Hij vertelde er meteen bij dat dat nou niet zijn favoriete bezigheid was en dat hij veel liever zijn uurtjes op de bus reed. Dat kwam goed uit, want de eerstvolgende ronde hadden we hem meteen al nodig.
Er blijkt maar één touringcar op te dagen van de geplande twee. Op dit punt gaan we terug van drie bussen naar twee in verband met de verwachte reizigersaantallen. Maar als er maar een van de twee bussen komt, zetten we onze reservebus maar in. Hier zit dus het probleem van het busschema dat niet klopt: De bussen blijken met hun rusttijden te zitten. Gelukkig hebben we een reservebus voor dit soort situaties, maar handig is anders.
Dan komt er een werktrein uit de richting van Deventer, over het perronspoor aan de buszijde. Daardoor sluiten de spoorbomen van het overpad zich. De trein rijdt over het overpad, tot aan het sein, maar is net iets te lang om het blok van het overpad af te rijden, zodat de bomen gesloten blijven. Na vijf minuten besluit mijn collega te bellen met de treindienstleider, want dit kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Hij krijgt te horen dat door de werkzaamheden rondom station Zwolle treinen met allerlei aanwijzingen te maken krijgen en door beperkt spoorgebruik die werktrein daar nog wel even zal moeten staan, maar dat ze gaan proberen die daar zo snel mogelijk weg te krijgen. Het betekent wel dat, zodra de reizigerstrein binnen is, de bomen nog gesloten zijn. Met mijn collega aan de ene kant en ik aan de andere kant van het overpad, reguleren we de reizigers onder de bomen door, door ze omhoog te houden. Iedereen haalt zijn trein of bus en tien minuten nadat de bussen en de trein vertrokken zijn, vertrekt ook de werktrein en gaan de bomen weer omhoog.
Donkere wolken pakken zich samen boven het station van Olst, waar net een trein aankomt met reizigers die per bus verder willen reizen.
En zo druppelt het de eerste avond een beetje door. We hebben de reservebus daarna nog een keer nodig als er helemaal geen bus op komt dagen uit Zwolle en we weten iedereen er in te persen, op twee na. Die mogen met het busje via Wijhe naar Zwolle. Het begint laat op de avond nog een klein beetje te regenen, maar gelukkig niet heel noemenswaardig.
Dan zijn er nog die buschauffeurs die net hun reizigers afgezet hebben en aan ons vragen: "Kunnen we weg?" Nee, natuurlijk niet; er komt zo een trein met reizigers die met jullie mee willen... Met wat mokken blijven de chauffeurs staan. Alsof ze hier voor het eerst zijn en niet begrijpen hoe het werkt...
Later op de avond komt er nog een keer een werktrein langs, maar de treindienstleider heeft meegedacht en neemt die op spoor 3 binnen, zodat het overpad niet weer gesloten blijft zolang die trein voor het sein staat. Maar op het moment dat de Intercity binnenkomt op spoor 2, sluiten de bomen van het overpad automatisch, omdat de trein in de aanrijdsectie van het overpad komt. Dat betekent dus nog een keer de bomen omhoog houden, tot de trein vertrokken is richting Deventer en de bomen weer omhoog gaan. Deze werktrein is jammer genoeg niet al na 10 minuten weg, maar blijft drie kwartier staan en dus hebben we twee treinen die ervoor zorgen dat het overpad sluit. Met wat hangen en wurgen krijgen we alle reizigers toch op tijd bij hun trein of bus.
Het wordt, naarmate de tijd verstrijkt, steeds rustiger en als de laatste trein naar Zutphen vertrokken is, gaan ook wij op huis aan. Een beveiliger bewaakt vannacht de keet en het toilettenblok. De eerste dag zit er op.
De tweede dag sta ik met een andere collega in Olst. Dezelfde collega als de dag ervoor draagt alles aan ons over en meldt, net voor hij op de fiets naar huis stapt, dat vandaag wel het busschema wordt gevolgd. Dat scheelt in ieder geval weer een heleboel uitdokteren. De eerste ronde verloopt dan ook soepel.
Tot net voor vertrek van de tweede ronde. Ik heb met de HC van de trein staan kletsen, een goede bekende die vertelde dat hij na dit bezoekje nog twee keer terug zou komen om ons met een bezoek te vereren. De bussen waren iets aan de late kant en het verzoek was of hij nog heel even wilde wachten. Toen iedereen was overgestapt en ik hem het teken had gegeven dat hij kon vertrekken, klonk er ineens een hels geluid over het perron. Ik zag dat er een vrouw op het perron door haar knieën zakte en daarbij hardop schreeuwde. Toen ik poolshoogte ging nemen, kwam er met heel veel moeite verstaanbaar uit "My bag! My bag!" Mijn vraag waar die tas dan was, in de trein of in de bus, bleef onbeantwoord. Dan kan ik je verder ook niet helpen. De HC sloot de deuren en ze beende op hem af met haar verder onverstaanbare geschreeuw. Hij vroeg haar of ze mee moest en toen daar ook geen zinnig antwoord op kwam, sloot hij ook zijn eigen deur en vertrok. Ik besloot haar uit te laten tieren en zodra ze dan weer enigszins normaal kon reageren verder te vragen en te kijken of ik kon helpen. Maar mijn collega had het geschreeuw ook gehoord en wilde ook weten wat er aan de hand was, dus liep hij op de vrouw af, die wederom niet meer dan een hoop geschreeuw uit wist te brengen. Toen we ons samen omkeerden om weg te lopen, kwam ze toch ineens achter ons aan, toen bleek dat we allebei Duits spraken. Met een mengeling van Duits en Engels (geen idee waarom, want we spraken allebei Duits) kwam er dan maar uit dat mevrouw hier op vakantie was, in Deventer de trein naar Berlijn had moeten hebben, te laat was met uitstappen en hier in Olst bij het uitstappen haar tas vergeten was. Met een beetje water en een sigaret wisten we haar verder te laten kalmeren. Met wat hysterische momenten tussendoor (tegen het manische aan) hebben we een half uur met haar vertoefd, terwijl mijn collega aan het bellen sloeg om iemand naar die tas uit te laten kijken, terwijl ik het gesprek een beetje op gang hield om te voorkomen dat ze weer door zou slaan. De tekst op haar shirt "Ich sehe Stimmen" (ik zie stemmen) wisten we, nadat ze een half uur later met de trein naar Deventer vertrok, te verbouwen tot "Jij hóórt stemmen."
Toen de collega HC, die nog twee keer terug zou komen, 's avonds met de laatste slag met mij stond te kletsen en ik die tas noemde, reageerde hij met: "Ja! Hoe ze dát ding ooit kon vergeten? Man, dat was me een hutkoffer die het hele balkon innam!" Koffer en eigenaar hadden elkaar dus weer ontmoet in Deventer; iedereen blij.
Ineens mist er een volledige bus. Bus A11 is verdwenen; hij is niet op komen dagen de vorige ronde (en dus zetten we onze reservebus maar in) en schijnt ook in Zwolle al even niet meer langs te zijn geweest. Als ik bel met een van de collega's in Zwolle, stuurt hij de buscoördinator er achteraan, waarna de collega even later belt met de mededeling dat ze wel weten waar die bus is, maar dat er al wat problemen waren met de betreffende buschauffeur eerder op de dag. Dat voorspelt niet veel goeds...
Ook vandaag moeten er werktreinen naar Zwolle, maar deze keer is de trein zo lang dat binnennemen op spoor 2 geen zin heeft, omdat die dan het overpad volledig zou blokkeren en de reizigers opgesloten blijven op het perron. Dus moeten we na aankomst van de Intercity wederom helpen door de bomen van het overpad omhoog te houden. Gelukkig vertrekt de werktrein een half uur later weer en kunnen de Intercity's weer op spoor 3 binnengenomen worden.
Dan is er die chauffeur van het minibusje dat via Wijhe komt, die te laat is. Mijn collega vraagt waar hij nu zo ineens vandaan komt. Het antwoord luidt: "Ik moest tanken." Je zou toch zeggen dat ze dat wel beter afgestemd hebben op zo'n dag, maar nee, deze chauffeur moest midden in de rit ineens nog even tanken. Schade: twintig minuten te laat...
En dan duikt ook ineens bus A11 op. De buschauffeur zet de reizigers de bus uit en de reizigers die daarna in willen stappen, weigert hij. "Ik moet van de rijtijdenwet nu 45 minuten pauze houden." We zetten onze reservebus nog maar een keer in, omdat we anders in de problemen komen met de reizigers. De buscoördinator is op de hoogte en we besluiten dat hij na die 45 minuten meteen naar Zwolle kan vertrekken om daar zijn eigen schema weer te gaan volgen.
Een regenboog kondigde regen aan.
Terwijl wij de bussen en de treinen probeerden op tijd te laten vertrekken (de trein was een paar keer vijf minuten te laat en ook de bussen waren niet altijd even punctueel), wilden de weergoden ook even meespelen: De lucht werd heel erg donker en het begon stevig te regenen. Gelukkig grotendeels precies tussen twee rondes door, zodat de reizigers er zo min mogelijk last van hadden. Daardoor werd het wel glad op het spoor en kwamen de treinen een paar rondes achter elkaar iets later binnen, maar iedereen heeft zijn overstap gehaald. En de keet heeft zijn dienst weer bewezen.
De rust keert terug en om kwart over twaalf word ik vanuit Zwolle gebeld dat de laatste bus daarnet pas is vertrokken, dus dat we de laatste trein nog even tegen moeten houden. Die vertrekt uiteindelijk met 7 minuten vertraging, maar wel met alle reizigers aan boord. We ruimen de stoelen op, sluiten de toiletten en de keet af, ruimen de aggregaat op en rijden achter de laatste bus aan het dorp van Olst uit.
Ik denk dat mijn antwoord op de vraag "Is dat nou zinvol dat je daar staat?" daarmee wel een beetje duidelijk is. Het komt in het verhaal verder niet echt veel voor, maar je beantwoord tussendoor vooral veel vragen van reizigers, die willen weten waar de bus of de trein staat, hoe laat die vertrekt en men wil ook vaak weten waarom er toch zoveel bussen door 'hun' dorp rijden... Als je ze dan zegt dat er werkzaamheden zijn, krijg je opvallend vaak de reactie "Ohja, dat wist ik ook wel..."
En als het mooi weer is, is het ook nog extra leuk om te doen. Niet ieder weekend, daar ben ik niet geschikt voor, maar een paar keer per jaar is het een erg leuke afwisseling! 'Gelukkig' gaat het station van Zwolle ook volgend jaar nog een paar keer helemaal plat, dus het zal vast nog wel een keer voorkomen dat ik ergens op het perron sta om mensen te verwijzen naar de bus en andersom. En gelukkig is het nog zinvol ook!
Mikos, Hoofdconducteur
