Terug naar huis

[Mikos]

Zaterdagavond laat maak ik in Baarn een korte stop met de Sprinter naar Amersfoort. Ik loop over het perron naar de voorste deur, waar een man wat zoekend rondkijkt. Wanneer we wegrijden draai ik me om naar de man en zeg:
'U kijkt alsof u een vraag voor me hebt.'
'Nou nee,' zegt hij, zoekend in zijn jaszak, 'ik vraag me af waarom mijn vriend er niet is.'
Hij kijkt nog eens naar buiten, naar het station dat aan het raam voorbij trekt. Dan vindt hij zijn treinkaartje, waar ik hem niet naar gevraagd heb, dat hij me overhandigt. Dan zegt hij:
'Voor het eerst in tien jaar zou ik weer naar een feestje, maar m'n vriend kwam me niet ophalen.'
Het kaartje is een enkeltje van Baarn naar Lunteren, waar ik een stempeltje op zet.
'Dus nu maar weer naar huis?' vraag ik de man wanneer ik zijn kaartje gestempeld terug geef.
'Ik weet het anders ook niet,' is zijn ietwat moedeloze antwoord.
Ik wens hem toch een fijne avond.

Wanneer we in Amersfoort aankomen, verwijs ik de man nog even naar het juiste perron om naar Lunteren te komen.
'Ah, ik wist niet dat ik daarheen moest. Ik zit voor het eerst in jaren ook weer eens in de trein.'
'U bent altijd welkom,' is mijn reactie.
'Dat is dan toch fijn om te weten,' zegt hij terwijl hij uitstapt.
Gaat hij misschien toch met een iets beter gevoel naar huis...

SGM
Afgelopen december hebben we afscheid genomen van de SGM, het Stadsgewestelijk Materieel, ook wel bekend als de Sprinter. En de laatste jaren bekend als de 'oude' Sprinter. Vele ritten heb ik er mee gemaakt. Het was ideaal materieel voor korte stukjes tussen stations. Een echte Sprinter, dus. Veel deuren, dus reizigers konden snel in- en uitstappen. Het trok vlot op. En daarmee was ook alles wel gezegd; omdat het snel optrok, ging daar alle energie van de motoren naartoe, waardoor de topsnelheid met 120 niet geweldig te noemen was. Maar op trajecten waar de stations elkaar snel opvolgen had je dat ook eigenlijk helemaal niet nodig.


Onder het personeel waren er verschillende meningen over de SGM. "Niersteenvergruizers" werden ze door sommigen genoemd, omdat het werkelijk waar alle kanten op bewoog tijdens het rijden. En lawaaierig was het ook; de vering onder de cabines was er door de jaren heen niet beter op geworden en piepte bij elke beweging die gemaakt werd.

Het materieel was ooit bedoeld om op de Zoetermeer Stadslijn te rijden; een rondje door Zoetermeer met om de zoveel honderd meter een station. Mede daarom was het materieel vrij simpel uitgevoerd voor de machinist; er waren knoppen ingebouwd met een vooringestelde snelheidskeuze. Vrij gemakkelijk om mee te rijden, dus. Alleen was die automaat niet heel slim uitgevoerd; als een machinist bijvoorbeeld koos voor 80 kilometer per uur, gingen de motoren op maximale kracht draaien naar 120 kilometer per uur. Bij 81 kilometer per uur grepen de remmen dan in om de trein terug te brengen naar 80 kilometer per uur. En daar komen mijn knieën in het spel; als ik door de trein liep en de remmen grepen in, dan ving ik dat op met mijn knieën. Daardoor kon ik aan het eind van de rit aan de hand van de status van mijn knieën vertellen of dat een machinist een knoppendrukker was, of dat het alternatieve snelheidspookje werd gebruikt, waarbij handmatig gereden werd, wat een stuk beter was voor mijn knieën.

Het materieel remde verder voor geen meter. Ik heb een keer een ATB-ingreep bij een machinist mogen meemaken, waarbij de treinbeveiliging ingreep en de trein af hoort te remmen tot stilstand, op maximaal remvermogen. Ondanks dat we niet heel hard reden, duurde het een eeuwigheid om tot stilstand te komen. Ondanks dat maximaal remvermogen. En dus werd er besloten om de drietjes te voorzien van magneetremmen, wat het remvermogen ontzettend goed deed. Voor de tweetjes waren er al heel lang plannen om die uit de running te nemen en dus werd er besloten die niet te voorzien van magneetremmen. Uiteindelijk bleken de tweetjes hars nodig toen er materieeltekorten ontstonden. Maar daardoor mochten de tweetjes in de gladde periode na september niet alleen op pad. Onder gladde omstandigheden was SGM nu eenmaal levensgevaarlijk zonder magneetremmen. Als een stel eenmaal ging glijden, was het maar hopen dat je op tijd tot stilstand kwam... Dat leidde zelfs tot een aangepaste snelheid waarmee Leiden binnen gereden mocht worden vanuit Alphen aan den Rijn, omdat er een keer een SGM was gaan glijden bij binnenkomst van station Leiden en het stootjuk op het doodlopende spoor raakte.

Veel gekke dingen heb ik met SGM niet echt meegemaakt. Er was alleen een tijdje sprake van problemen aan het groene lamp-circuit. Wanneer van een trein alle deuren gesloten zijn, gaat er in de cabine van de machinist een groene lamp branden. Een veiligheidsonderdeel, want als die lamp tijdens de rit uitgaat is er een ernstig probleem met de deuren. Er waren verschillende vage storingen gesignaleerd met de groene lamp die men maar niet boven tafel kon krijgen. Het gebeurde te weinig om van een acuut probleem te spreken, maar de deuren staan in contact met reizigers en dus is er wel sprake van een veiligheidsprobleem. De groene lamp in SGM werd als onbetrouwbaar aangemerkt en dus kreeg het treinpersoneel een workaround: Nadat de HC het vertrekproces had afgerond en zijn eigen deur had gesloten, moest er per portofoon aan de machinist bevestigd worden dat alle deuren dicht waren. Zo kon een machinist niet vertrekken terwijl de groene lamp brandde, maar de deuren nog niet gesloten waren.

Bij elk stationnement was er dus portofooncontact tussen HC en machinist. En vooral in het begin was dat heel erg wennen. Ik had een rit met een SGM van Amsterdam naar Amersfoort en de hele rit ging alles prima. Toen we in Hilversum kwamen en ik van het ene treinstel naar het andere liep, sleutelde ik en begon ik aan mijn controleronde. Op het moment dat ik me realiseerde dat ik nog niet had bevestigd dat de deuren gesloten waren, trok de machinist op. Om na vijf meter de trein abrupt weer neer te zetten. Lachend meldde ik via de portofoon dat de deuren gesloten waren. Hij reageerde ook lachend; het is allemaal zo'n automatisme. We hadden allebei even het protocol overgeslagen, op hetzelfde moment.

Op de laatste dag dat SGM reed, kon ik even kijken bij de allerlaatste rit die er mee gemaakt zou worden; van Zwolle naar Utrecht Centraal. Een Utrechtse conductrice mocht die rit op zich nemen.
"Daar heb ik wel 30 jaar mee rondgereden," zei ze, terwijl ik op haar verzoek een foto van haar nam voor de SGM die klaarstond.
Die rit heeft nog nooit zo vol gezeten; het stikte van de liefhebbers die de laatste rit mee wilden maken. Ik heb de laatste rit uitgezwaaid, waarna de rust wederkeerde op het station.

Wedstrijdje
Vrijdagavond, met een Intercity naar Schiphol sta ik in Roosendaal. Naast me staat een Rotterdamse collega met wie ik al naar Goes en terug ben geweest. We willen de trein controleren en maken afspraken.
"Jij controleert boven, ik onder en zien wie er het eerst achterin is?" zegt de joviale Rotterdammer, die aan zijn laatste maand als conducteur is begonnen; hij gaat in opleiding tot machinist.
Ik ga de uitdaging aan. We laten de trein vertrekken en beginnen meteen met controleren.

Ik tref boven een passagierende machinist met wie we op het perron al hadden staan kletsen, hij heeft een reizigster onder zijn hoede genomen waar het een en ander mis is gegaan en die hij mee naar Rotterdam neemt. Geen probleem.
Een paar coupés verder zit een jongen met een tweede klas kaartje in de eerste klas, waar ik hem weg stuur. Hij is vriendelijk en vraagt of de trein dan nieuw is, want:
"Normaal is de eerste klas toch rood?"
Inderdaad, maar dit is nog een oude, ongemoderniseerde dubbeldekker met donkerblauwe stoelbekleding in de eerste klas.

Wanneer ik in het achterste rijtuig de coupé binnen stap en vraag naar de kaartjes, hoor ik boven mijn hoofd de stem van de Rotterdamse collega door de omroep:
"Ik heb gewonnen!"
Ik schiet in de lach, neem het kaartje van de laatste reiziger die in de coupé zit aan en zie de collega op het balkon hardop lachen.

"Ik wist van die reizigster die met de passagierende machinist mee ging, dus toen zij naar boven liepen, vroeg ik of jij boven wilde doen."
En een lol dat hij heeft. Het scheelde maar weinig, maar inderdaad, hij heeft gewonnen.

Conducteur Mike