Negeren

[Mikos]

Negeren

Het is zaterdagavond en ik ben onderweg met een Intercity van Amersfoort naar Almelo. De trein is gezellig druk en ik ben aan het controleren. Dat wil allemaal nog niet zo, want in de eerste coupé zitten er verdeeld over de coupé drie reizigers die geen geldig vervoerbewijs hebben. Een ervan is 's middags in Amsterdam bestolen door zakkenrollers en heeft daar netjes een proces-verbaal van aangifte van. Het kost me uiteindelijk de nodige tijd om iedereen in dit rijtuig te controleren, de eerste klas die erna komt is gelukkig zonder problemen door te komen.

Dan kom ik op het balkon precies in het midden van de trein. Daar zit een donkere jongen op een klapstoeltje, met het mondkapje onder zijn kin. Hij kijkt me even aan en ik vraag hem om zijn kaartje. In plaats van die te geven, sluit hij zijn ogen. Zijn handen liggen op zijn knieën met de palm naar boven en zijn vingers naar binnen gebogen. Dat doet me twijfelen; wellicht is deze jongen aan het bidden, iets dat ik wel vaker tref, en stoor ik hem in zijn ritueel. Maar dan krijg ik meestal wel een signaal, waardoor ik weet dat ik even moet wachten. Maar hier komt geen reactie. En aangezien hij me al had aangekeken en pas daarna zijn ogen sloot, durf ik het wel aan om hem met het boekje dat ik in de linkerhand heb licht aan te raken om hem nogmaals op mijn aanwezigheid te wijzen. Maar dat levert ook niks op.

Ik besluit wat vragen te stellen, waarna hij zijn ogen opent en me toch aankijkt. Ik vraag hem nogmaals om zijn kaartje. Er komt zowaar beweging in de jongen, die de borstzak van zijn jas opent en er een treinkaartje uithaalt. Ik krijg een enkele reis van Den Haag Hollands Spoor naar Gouda overhandigd. Ik vertel de jongen dat die hier niet geldig is en vraag hem waar hij naartoe wil reizen. Geen reactie. Ik vraag hem of hij Nederlands spreekt, waarna hij kort zijn hoofd schudt. Engels dan? Geen reactie. Duits? Swahili? Geen reactie. Dit kon wel eens een lange avond worden zo...

Ik kijk hem een tijdje aan nadat hij nog steeds geen antwoorden geeft, hij kijkt me af en toe recht in mijn ogen aan en dan weer van me weg, naar buiten. Ik blijf vragen stellen, want hij zal vanzelf ergens op reageren. Er is een moment dat ik het idee heb dat hij me in de maling neemt, want ik maak een luchtig grapje en heel kort verschijnt er een glimp van een glimlach rond zijn mond. Maar hij blijft daarna wel heel goed in die rol, dus ik vraag het me eerlijk gezegd af. Dan ineens vanuit het niets zegt hij luid en duidelijk:
"Ja, hoe heet dat..? I don't know."
Er zit dus toch geluid in, dus ik stel hem nog wat vragen. Maar hij hult zich weer in stilzwijgen en negeert me volkomen. Ik begin het wel vermakelijk te vinden. Intussen rijden we het station van Apeldoorn binnen. Ik verwacht dat de jongen daar de trein uit zal stappen en in de nacht zal verdwijnen.

Maar na aankomst blijft hij rustig zitten, voor zich uit kijkend. Na vertrek bel ik onze Meldkamer, waar ik het verhaal aan uitleg. De centraliste regelt assistentie van de collega's van Veiligheid&Service in Deventer. Ik blijf uit het zicht van de jongen en wacht af op wat komen gaat.

Bij aankomst in Deventer staan de collega's al klaar op het perron. Ik wijs de jongen aan en vertel ze hoe het ervoor staat. Ze halen de jongen uit de trein en hij gaat met zijn gezicht naar de reling staan. Terwijl ik de zaak overdraag, hoor ik een van de collega's tegen de jongen zeggen:
"Hallo meneer, ik probeer contact met u te maken?!"
Ik weet hoe de collega zich nu voelt, want er komt uiteraard geen reactie. Van ellende houdt hij zijn BOA-pas dan maar in het gezichtsveld van de jongen om zich te legitimeren.
"Ik ben van de NS en we willen graag uw identiteitsbewijs zien," hoor ik de collega zeggen. Maar de jongen blijft straal voor zich uitkijken, in het niks.
"Kom dan maar mee, gaan we het regelen."
En zo gaan ze in colonne richting de stationshal. Ik bedank de heren voor hun assistentie en wij vertrekken weer keurig op tijd.

Op de terugweg, een uur later, sta ik gereed voor vertrek langs het perron in Deventer wanneer dezelfde collega's net de trap op komen lopen. Ik vraag ze of ze al van onze praatgrage vriend af zijn.
"Ja, net," zegt de collega. "De politie is er bij geweest om zijn identiteit te achterhalen, maar dat is gelukt."
Wie hij was, waar hij heen moest, waarom hij zo deed? Ik denk niet dat ik het ooit te weten zal komen...



Stoptonend
Het is dinsdagavond laat en ik breng de laatste Sprinter vanuit Almere naar Zwolle. Het is een chaotische dag geweest door een lentestorm die over het land trok en daarbij de nodige bomen op het spoor liet vallen. Zes verschillende dienstkaartjes kreeg ik opgestuurd omdat ik ergens anders weer nodig was dan gepland; Amsterdam heb ik niet gezien, wel Alphen aan den Rijn en Hollandsche Rading. Ondertussen is er een aanrijding tussen Wezep en 't Harde wat daar voor de nodige problemen zorgt. Maar voor mij is het allemaal achter de rug; we zijn op tijd vertrokken uit Kampen Zuid en ik ben volop aan het praten met een passagierende Zwolse machiniste.

Terwijl we aan het praten zijn, zie ik in mijn ooghoek langzaam de IJsselbrug verschijnen. De rijdende machinist remt langzaam af, maar voor we volledig tot stilstand komen trekt hij alweer op. En vijftig meter verderop komen we met een klap tot stilstand. Niet direct reden tot paniek; de software van de treinbeveiliging grijpt wel vaker in, bijvoorbeeld als een machinist net te snel optrekt nadat een sein een andere kleur heeft gekregen. Ik babbel verder.

Maar als we na een minuut nog steeds stil staan, pak ik toch mijn portofoon om aan de rijdende Zwolse machinist te vragen of alles goed gaat.
"Even wachten," is het antwoord.
"Dan hangt 'ie aan de telefoon met de treindienstleider," zegt de collega naast me, schouderophalend. Een halve minuut later hoor ik via de portofoon:
"Ik heb een STS."
STS staat voor Stop Tonend Sein. Zo'n sein is simpelweg rood en mag niet gepasseerd worden door een trein, tenzij daar opdracht voor is gegeven aan de betreffende machinist. Wanneer een machinist zegt "een STS" te hebben, is het rode sein onbedoeld gepasseerd.
Hij voegt er meteen aan toe:
"Het is een technische STS, maar ik mag nog niet verder."
Dat scheelt; wanneer het sein onbedoeld voorbij is gereden, is dat een fout van de machinist. Maar wanneer het om een technische STS gaat, zit er een fout in de spoorbeveiliging, iets waar een machinist niks aan kan doen.
Ik vraag hem of hij wil dat we naar voren komen, dat weet hij wel te waarderen. Dus klimmen de passagierende machiniste en ik het achterste treinstel uit en lopen we buitenlangs naar de voorkant van de trein, die inderdaad een meter of 20 voorbij het rode sein staat.

"De treindienstleider belde mij op om te vertellen dat ze een onterechte spoorbezetting hebben, net na de brug. Dus ik zou geel-knipper krijgen," vertelt de machinist wanneer we bij hem in de voorste cabine komen.
Soms komt het voor dat er kortsluiting is van de spoorbeveiliging, die daardoor denkt dat er ergens een trein staat, terwijl dat niet zo is. Dat wordt een onterechte spoorbezetting genoemd, of TOBS (ten onrechte bezet spoor). Een manier om een trein dan toch veilig over dat spoor te sturen, is het sein geel te laten knipperen; opdracht aan de machinist om met maximaal 40 kilometer per uur dat sein te passeren en de trein direct stil te kunnen zetten als er toch iets op het spoor blijkt te staan.
"Maar net voor ik het sein passeerde, viel hij af naar rood. En dan kun je niks meer!" aldus de machinist.
Dan gaat de telefoon; de treindienstleider belt terug om mede te delen dat het inderdaad een technische storing was, dat de machinist niet onterecht het sein is gepasseerd en de vraag of hij zelf nog naar het station wil rijden.

"Ja, dat wil ik wel, ik heb nu begeleiding van een passagierende machinist en mijn conducteur, dus ik denk dat het wel goed komt," meldt hij terug aan de treindienstleider. Waarna hij toestemming krijgt om verder te rijden.
Er zijn een aantal dingen die je niet wilt wanneer je werkt op de trein. Voor de machinist is een ervan het passeren van een rood sein. Heel kort door de bocht gezegd is dat namelijk waar je voor aangenomen bent als machinist; er voor zorgen dat de trein voor een rood sein tot stilstand komt. Een nachtmerrie is dan ook onbedoeld een rood sein passeren, of een rood sein ‘negeren’ zoals het nogal denigrerend in de media genoemd wil worden, alsof een machinist dat met opzet zou doen.

Onderweg naar het station praat hij ronduit, toch duidelijk geschrokken van het voorval. Ondanks dat hij er dus helemaal niks aan kon doen, reed hij wel voorbij het rode sein.
"Je gaat echt twijfelen aan jezelf op dat moment; ik had toch geel-knipper? Of had de treindienstleider dat alleen maar gezegd aan de telefoon en ben ik onbewust doorgereden?"
Maar het sein toonde toen hij aan kwam rijden geen rood, tot op het allerlaatste moment, wanneer hij er niks meer aan kon doen. Het sein had helemaal niet rood mogen worden.

Wanneer we naar het verblijf lopen, wordt hij al gebeld door een manager met wachtdienst. Die bevestigt nog een keer dat het een technische STS was, waarna de machinist de druk van zijn schouders voelt zakken. Hij hoeft zich geen zorgen te maken dat hij een werkfout heeft gemaakt en opnieuw gekeurd moet worden. Hij kan rustig naar huis en zal de dag erna uitgebreid met zijn eigen manager napraten over het voorval. Maar de schrik zit er nog wel even in...

Deuren
Vrijdagavond laat in Nijmegen. Met een dubbeldekker als Intercity naar Zwolle sta ik gereed voor vertrek op spoor 1. Het is tijd van vertrek, ik fluit en ik zet het vertrekproces in gang. Terwijl de deuren fluiten, zie ik een paar rijtuigen verderop een deur opengaan, waarna er iemand met een fiets naar buiten komt. Die hoort kennelijk ook de deurfluit en besluit die desondanks te negeren en naar een deur verderop te rennen. Die deur gaat, net als alle andere, al dicht, dus de man raakt in paniek en handelt vanuit die paniek.

Hij laat de fiets los, waardoor die half omvalt. De man grijpt met zijn handen naar de sluitende deuren, en probeert ze tegen te houden. Hij krijgt het voor elkaar zich tussen de deuren door te wurmen, waarna ze achter hem sluiten. Maar op het perron ligt nog die fiets. En die ligt met het stuur over de perronrand, waardoor ik niet kan vertrekken. Als we gaan rijden en de fiets geraakt wordt, lopen we het risico dat die onder de trein komt, met alle gevolgen van dien.

Dus ik roep via de portofoon de machinist op, die in overleg de deuren opnieuw ontgrendelt. Meteen erna gaat de deur waar de man is ingestapt weer open, hij stapt het perron op. Ik was al onderweg door er naar toe te lopen, maar ik zie dat de man op zijn gemak naar de fiets loopt en hem oppakt en geen aanstalten maakt om het proces nog eens opnieuw te proberen. En dus loop ik terug naar mijn deur en start ik het vertrekproces opnieuw.

Met een minuut vertraging rijden we weg uit Nijmegen, de man loopt zwabberend met zijn fiets over het perron richting de uitgang. Geen idee wat die nu precies wilde bereiken...

Fijne zomer!
Conducteur Mike