Vraagstukken

[OVE Redactie]

Hoofdconducteurs van NS zijn naast toezichthouder van het bedrijf ook aangesteld als buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA). Dat houdt in dat we bij bepaalde overtredingen mogen beboeten. Dat aan de hand van de Wet Personenvervoer 2000 (WP2000) waarin onder andere staat dat wij mogen optreden bij overtreding van artikel 70 uit die Wet Personenvervoer, het reizen zonder geldig vervoerbewijs. Dat is de meest voorkomende overtreding die wij tegenkomen en waar we het meest mee te maken hebben.

De Minister van Veiligheid en Justitie, degene die ons categoriaal aan heeft gewezen als buitengewoon opsporingsambtenaar, heeft een aantal eisen gesteld om BOA te kunnen worden. Een daarvan is dat we van onbesproken gedrag zijn, wat we aan dienen te tonen met een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Bovendien heeft de Minister de eis gesteld dat we iedere 5 jaar getoetst dienen te worden op onze rechtskennis. En laat dat nu net zijn waar ik middenin zit.


‘De Boa’, zoals wij het noemen, is een uitvoerige opleiding tijdens de opleiding tot Hoofdconducteur. Een zwaar deel, want als je het examen niet haalt, haal je de opleiding tot HC ook niet. Maar wanneer je het wel haalt, ben je er niet ‘van af’: Het komt iedere 5 jaar terug. En iedere keer zijn er weer wijzigingen ten opzichte van de vorige keer. Dacht je het goed uit je hoofd te kennen, moet je het opnieuw leren omdat de tweede termijn van ophouden voor onderzoek bij een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan niet 6 uur maar ineens 9 uur is geworden.

Ik hoor het je vragen: Wat heeft dat nu weer met conducteur zijn te maken? Eerlijk gezegd erg weinig, maar er wordt wel van je verwacht dat je het kent, want dergelijke vragen worden gesteld in het officiële examen. Een examen van 50 vragen die worden gesteld door het Cito. En je mag niet meer dan 16 vragen fout hebben, anders zak je. Dat lijkt misschien ruim, maar dat is het niet per se. Het boek dat we gebruiken bestaat uit 10 dikke hoofdstukken met ontelbaar veel begrippen. Die op allerlei manieren naar voren kunnen komen tijdens het examen. En dat levert de nodige stress op; een keer zakken is op zich niet zo’n probleem (alhoewel je dat natuurlijk wilt voorkomen), maar een tweede keer zakken betekent het einde van je loopbaan als HC. In de afgelopen tien jaar, het is nu de derde keer dat ik de BOA doe, zijn de regels aangescherpt. Waar ik de eerste keer nog twintig fouten mocht maken, zijn dat er nu nog 16. En ook het tweede deel van het examen is gewijzigd; de eerste keer moest ik nog een compleet proces-verbaal uit het hoofd leren.

“Ik, kandidaatnummer xxx, Hoofdconducteur in dienst van de NV Nederlandse Spoorwegen, tevens buitengewoon opsporingsambtenaar met akte van beëdigingnummer xxx met standplaats xxx, verklaar het volgende:

Op <datum> bevond ik mij, in uniform gekleed en met het toezicht belast op de openbare orde, rust, veiligheid en een goede bedrijfsgang, in trein 1234 tussen de stations Zwolle en Amersfoort. Ik zag toen dat daar een man zonder geldig vervoerbewijs gebruik maakte van het openbaar vervoer.”

Uit het hoofd. En dat was enkel de inleiding. Nu na 10 jaar zit het nog steeds in mijn hoofd. Gelukkig is het proces-verbaal in die opzet verdwenen en wordt tegenwoordig de Combibon getoetst, onze andere bevoegdheid die we hebben. Naast het schrijven van een Uitstel van Betaling voor het reizen zonder geldig vervoerbewijs zijn we namelijk ook voor andere feiten bevoegd. Zoals het niet opvolgen van een aanwijzing ten behoeve van de openbare rust, orde, veiligheid of een goede bedrijfsgang. Of het misbruik maken van een vervoerbewijs. Zomaar een greep uit de bevoegdheden. De combibon wordt erg streng getest; een veld niet ingevuld betekent zakken.

Daarover is de laatste tijd nogal wat te doen geweest. Het slagingspercentage zakte enorm na invoering van de computer tijdens het examen. Het werd voorheen op papier afgenomen, ik kan me nog herinneren dat we met de complete opleidingsgroep naar Maarssen afreisden om daar onze examens voor de Rechtskennis en het Proces-Verbaal te doen. De keer erop was alles al op de computer. Voor mij is dat niet zo’n probleem, maar een hoop oudere collega’s hebben moeite met computers en het overzicht houden en daar kwamen een heleboel collega’s in de problemen. Ook de technische problemen die vijf jaar geleden speelden aan zowel de zijde van ons interne opleidingsapparaat als bij het Cito voor de afname van de examens speelden veel collega’s parten.

Dat draagt uiteraard niet bij aan een goed gevoel bij het volgen van de hercertificering voor de BOA en levert de nodige stress op bij velen. En zo is het een heet hangijzer binnen de wandelgangen van het spoor. Daar probeer ik me zo min mogelijk wat van aan te trekken en me te concentreren op de rechtskennis. Dat kost al genoeg moeite.

Maar buiten de BOA om zijn er nog veel meer vraagstukken die opborrelen waar meerdere antwoorden mogelijk zijn en je de meest correct uit moet kiezen. Lees de volgende situatie en bepaal voor jezelf wat je gedaan zou hebben:

Ik vertrek uit Zwolle met een Intercity richting Lelystad. Na vertrek begin ik mijn controleronde en tref ik al snel een jongen die me een uitgeprint E-ticket laat zien. Het is een Dagretour Maastricht-Den Haag Centraal. Ik vraag hem of dat het goede kaartje is en hij zegt van wel. Als ik hem uitleg dat dat kaartje hier niet geldig is, reageert hij:
“Ik moest twee stations opgeven en dat heb ik gedaan. Ik wist niet dat het er toe deed dat ik daar dan ook moest reizen.”
Wat zou jij doen?

Ik ben in Nijmegen en loop op tijd richting mijn Sprinter naar Arnhem. Ik kom het perron op en scan als vanzelf de reizigers die op het perron staan. Er staat een groepje meiden met bloemetjesjurkjes met elkaar te kletsen, twee jongens met een groene sporttas en bijbehorende outfit praten met elkaar, een oudere man met stok loopt de Kiosk binnen, een blondine met haar haar in een staart komt er net uit met een beker koffie en naast de rookzuil staat mijn machinist. De trein wordt een paar minuten later voorgezet vanaf het rangeerterrein, mijn machinist en ik doen een portofoontest en wanneer het tijd en veilig is vertrekken we richting Arnhem. Ik begin meteen met controleren. Halverwege de coupé kom ik bij een jongen met groene sportkleding die me zijn OV-Chipkaart wat weifelend afgeeft.
“Ja, ik weet nu niet of ik wel ben ingecheckt...”
Ik vraag hem waarom niet.
“Nou, we moesten rennen voor de trein, ik denk niet dat ik hem heb ingecheckt in de haast, want ik ben blij dat we de trein hebben gehaald.”
Wat zou jij doen?

Met de Intercity ben ik onderweg tussen Utrecht Centraal en Gouda om naar Den Haag te gaan. Ik ben aan het controleren en stap de eerste klas binnen, die ik meteen scan. Ik zie een witte kabel uit een van de stopcontacten bungelen. Terwijl ik de reizigers in de stiltecoupé controleer zie ik verderop in de eerste klas een jongedame opstaan en weglopen. De witte kabel is nu ook verdwenen. Ik vervolg mijn ronde en kom haar op het volgende balkon tegen, met haar telefoon in haar hand. Ze begint halfslachtig wat te zoeken in haar spullen, maar al snel krijg ik haar paspoort in handen.
Wat zou jij doen?

Ik ben onderweg de andere kant op; met de Intercity van Den Haag Centraal richting Utrecht. In Gouda heb ik bijna de hele trein gecontroleerd, na vertrek controleer ik het laatste deel van de trein. Ik kom bij een jongedame die me op haar telefoon een E-ticket laat zien dat een enkeltje Nijmegen-Breda is. Ik kijk haar aan en zeg dat dat heel ergens anders is, van Nijmegen naar Breda.
“Oh, dan geef ik de verkeerde, sorry,” waarna ze in haar telefoon op zoek gaat naar het kaartje. Maar ik ben het wachten voor en vraag me wat ze me dan gaat laten zien.
“Het kaartje de andere kant op...”
Van Breda naar Nijmegen?
“Ja.”
Ik vertel haar dat dat weinig zin heeft, want ook die is hier niet geldig.
“Ja, nou, dat komt... ik ben in de verkeerde trein gestapt...”
Wat zou jij doen?

In bovenstaande situaties zijn er verschillende keuzemogelijkheden. Zijn ze goed? Zijn ze fout? Ik heb ze als volgt opgelost:

Het Dagretour Maastricht-Den Haag is niet geldig buiten dat traject. Het verhaal dat hij willekeurig wat stations heeft opgegeven klonk mij niet heel overtuigend in de oren. Vooral het feit dat hij vervolgens verwees naar de servicemedewerker die naast hem zou hebben gestaan toen hij de stations invulde en niets heeft gezegd dat hij geen Zwolle had ingevuld vertelde mij dat het vooral niet zijn schuld was, maar die van een ander. Meneer heeft zijn weg vervolgd met een Uitstel van Betaling.

De jongen in de Sprinter die niet had ingecheckt viel al gelijk door de mand. Hij had nog niet gezegd dat hij blij was dat ze de trein net hadden gehaald of er viel mij iets binnen, dat ik ook direct met hem heb gedeeld:
Ik was ruim op tijd bij mijn trein. En toen stonden zijn maatje en hij al op het perron.
Zijn blik veranderde direct toen ik dat zei: “Oh, heeft u dat gezien?”
Terwijl ik hem zijn uitstel stond te schrijven deelde ik ook meteen mee dat dat verhaal over die chipkaart ook niet logisch klonk, want Nijmegen is afgesloten met poortjes. Zijn vriendje probeerde er nog wat tegenin te brengen door te zeggen dat ze met Veolia binnen waren gekomen, maar afgezien van dat dat ook niet heel overtuigend klonk was er ook van eerdere reizen met Veolia op de kaart geen sprake.
Zijn verklaring? “Ik kon het proberen toch?”
Zeker, nu mocht hij voor 52,30 mee de Waal over naar Nijmegen Lent.

Het meisje dat ik trof op het balkon en me haar paspoort gaf heb ik uiteraard ook een kaartje geschreven. Eerste klas, want daar zat ze toen ze van me wegliep. Bij het afgeven van haar Uitstel heb ik dat ook vermeld: ze mocht weer terug om haar telefoon op te laden in de eerste klas, want daar betaalde ze nu voor. Met een zuur gezicht liep ze er naar terug.

En dan het moeilijke geval van dat meisje met haar enkeltje Nijmegen-Breda. Het enkeltje van Breda naar Nijmegen kon ze zo snel niet vinden in haar e-mail, wel een pagina met betalingsgegevens dat ze voor de kaartjes had betaald. Maar al zou ze me wel dat kaartje kunnen laten zien, dan klopt er nog niks van het verhaal. We zitten namelijk tussen Gouda en Utrecht, mijlenver van Breda-Nijmegen. Ze legt nog eens uit dat ze verkeerd in de trein is gestapt, maar ik heb er heel veel moeite mee om dat te geloven. Als het waar zou zijn, dan was ze daar ofwel in Dordrecht ofwel in Rotterdam achter gekomen (afhankelijk van de trein die ze genomen zou hebben). En had ze daar al een alternatief gezocht. Hoe ze in Den Haag terecht is gekomen is me nog steeds een raadsel. Maar wat ook meespeelt is dat als ze helemaal verkeerd is gereisd en ze, zoals ze zelf zegt, bijna nooit met de trein reist, je zou denken dat ze het dan wel komt vragen. Ik heb bovendien vanaf een kwartier voor vertrek in Den Haag naast de trein gestaan. Alle tijd om me dan iets te komen vragen. Of vertellen hoe het zit en vragen of je mee mag.

Nadat ik haar een Uitstel van betaling heb geschreven, die ze uiteraard niet van harte aannam, waren we ook al snel in Utrecht. Daar aangekomen kwam ze op het balkon naar me toe.
“Ik wilde het niet tussen de reizigers vertellen, maar mag ik u nog even spreken?”
Ja hoor. Ik stap de trein uit en ga bij de voorkant van de trein staan. Ze begint een redelijk emotioneel relaas; ze heeft een lichamelijke beperking, reist normaal nooit alleen en is écht verkeerd ingestapt.
Het is ook niet dat ik haar niet wil geloven, het is meer dat de feiten in haar tegendeel zich op hebben gestapeld, zoals ik hierboven al heb geschreven. En naar aanleiding daarvan heb ik besloten haar een kaartje te schrijven. Inclusief uitleg uiteraard hoe ze contact op kan nemen met onze Klantenservice, om daar haar verhaal nog eens op het gemak te doen met al het bewijsmateriaal dat ze zelf heeft van de aangekochte kaartjes. Ik heb wel een aantekening gemaakt van bovenstaand verhaal
Op dat moment zat ik in tweestrijd: Heb ik daar goed aan gedaan of ben ik misschien te hard geweest voor iemand die simpelweg het spoor een beetje bijster was? Maar dat is het mooie; dat is iets voor de Klantenservice om uit te zoeken. Misschien reisde ze wel opzettelijk het halve land door om even bij vrienden in Den Haag op bezoek te gaan en heeft ze me een verhaal op de mouw gespeld over verkeerd ingestapt te zijn. Wellicht doet ze het wel vaker zo en heeft het tot nu toe altijd gewerkt. En misschien was het ook wel gewoon een jongedame die oprecht verkeerd was ingestapt en nu met een gigantische omweg op weg terug naar huis was. In dit geval spraken de feiten in haar nadeel en zal ze het met onze Klantenservice op moeten lossen.

En zo sta je iedere keer weer voor een ander vraagstuk. Die niet altijd even gemakkelijk op te lossen lijken of zijn. Waarvan ik het antwoord ook niet 1, 2, 3 klaar heb. En voorlopig heb ik genoeg andere vraagstukken om te beantwoorden, zoals de vraag of een lege kerk tot de plaatsen behoort die door een burger betreden mogen worden bij een strafbaar feit dat op heterdaad wordt ontdekt. Ook mooi.

Conducteur Mike
___________________________________________________________________________
Iedere twee weken verschijnt er een column op ons forum. Lees de eerdere columns . Wil je ook bijdragen als medewerker of juist als reiziger? Neem dan contact met ons op!