Waarom zijn er in 2016 minder zitplaatsen in de trein?

[OVE Nieuwsdienst]

7 november 2015

De Nederlandse Spoorwegen (NS) hebben aangekondigd dat er een zitplaatsentekort dreigt in het komende jaar. Maar waarom eigenlijk?

Op 13 december 2015 gaat de nieuwe dienstregeling in bij NS. Dat is steevast een datum waarop niet alleen de dienstregeling wordt gewijzigd, maar ook het personele plaatje én vaak verschuiven er materieelsoorten van de ene lijn naar de andere lijn. Ieder jaar wordt er een nieuwe dienstregeling ingevoerd om de reizigers nog beter van A naar B te kunnen krijgen. Denk daarbij aan de wijziging van tijden; Door de ene trein een minuut eerder te laten vertrekken, kan hij bijvoorbeeld iets eerder aankomen op een overstapstation en hebben reizigers meer tijd om over te stappen. Of in de vorige dienstregeling is gebleken dat een bepaalde trein standaard twee minuten te laat op station X aankomt. Door de tijden dan te veranderen, kan de punctualiteit verbeterd worden.
Maar ook de inzet van het materieel kan worden gewijzigd; daar waar je vorig jaar in de spits nog in een enkeldeks trein moest staan, kan er besloten worden om vanaf de nieuwe dienstregeling bijvoorbeeld een dubbeldeks trein in te zetten, zodat meer mensen kunnen zitten of mee kunnen.

Voor de een pakt dat beter uit (niet meer hoeven staan vanwege de dubbeldekker), voor de ander wat minder (de trein vertrekt voortaan vijf minuten eerder, dus dat wordt eerder opstaan!). Achter zo'n dienstregeling gaat dus een heleboel schuil en daar wordt vaak al meer dan een jaar aan gewerkt voordat het überhaupt wordt ingevoerd.

Waarom in december?
De datum, een zondag in december, is niet zomaar gekozen: Op die datum gaan bijna alle Europese spoorvervoerders tegelijkertijd over naar een nieuwe dienstregeling. En dat is heel handig vanwege het internationale treinverkeer; de Thalys vertrekt dan niet ineens een kwartier eerder uit Amsterdam, om bij Antwerpen achter een stoptrein vast te komen zitten omdat ze in België niet tegelijkertijd de dienstregeling hebben aangepast. En zo komt het internationale treinverkeer in vele omringende landen toch weer op het juiste moment aan op de stations. Volgens de planning dan. En daaromheen is het nationale treinverkeer gepland.

Daarnaast zijn er een aantal vaste momenten door het jaar heen waarop de vervoerders kleine wijzigingen in de dienstregeling door kunnen voeren, zoals kleine minutenwijzigingen om de treinen beter op tijd te laten rijden of om ze bijvoorbeeld beter op elkaar aan te laten sluiten.

Minder zitplaatsen
NS heeft aangekondigd dat er vanaf de nieuwe dienstregeling, die dus op 13 december 2015 ingaat, minder zitplaatsen zullen zijn. Omdat niet alleen de tijden veranderen, maar ook de personeelsinzet, worden de grootste wijzigingen voor het materieel (de treinen zelf) ook vaak op die datum doorgevoerd. Zo is er voor gekozen om met ingang van dienstregeling 2016 (op 13 december 2015) het Mat'64 terzijde te stellen. En daarmee verdwijnen er zitplaatsen. Maar waarom?


Mat'64
Voor wie wil weten wat Mat'64 precies is (uiteindelijk kennen we het vrijwel allemaal), klik je . Deze oudere treinen, officieel zijn ze 'Apenkoppen' genoemd (maar worden vaak -onterecht- Hondekoppen genoemd, wat de naam van Mat'54 was), rijden al sinds de jaren '60 van de vorige eeuw op het Nederlandse spoorwegnet en zijn inmiddels aan het einde van hun levensduur. Al vanaf 1988 staat het op de lijst om buiten gebruik genomen te worden, maar keer op keer bleken de uiterst betrouwbare treinen hard nodig om iedereen te kunnen blijven vervoeren. Maar waarom worden ze dan nu ineens alsnog terzijde gesteld, terwijl NS zelf ook weet dat er dan het komende jaar te weinig zitplaatsen zullen zijn?

Verschillende redenen
NS zelf geeft als dat de onderhoudstermijnen verstrijken. Puur theoretisch zouden de laatste 31 treinstellen van het type Mat'64 nog tot ergens in 2017 door kunnen rijden door ze nog eens in revisie te nemen (het controleren en eventueel herstellen van motoren en machines), maar volgens NS zou dat te duur zijn. Daarnaast noemt NS het gebrek aan onderdelen om de oude treinen nog in de juiste staat rond te kunnen laten rijden. De komst van de nieuw bestelde sprinters (van het Spaanse CAF en van het Zwitserse Stadler) zou volgens NS ook een reden zijn om het Mat'64 buiten gebruik te nemen.

Meer redenen
Maar er zijn meer redenen om het Mat'64 terzijde te stellen. Na een aantal ontsporingen door de jaren heen, heeft de voormalige Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) meerdere malen geadviseerd om een baanschuiver bij het Mat'64 aan te brengen. In maart van dit jaar ontspoorde er nog een treinstel van het type Mat'64 ter hoogte van Teuge na een aanrijding met een personenauto. Vier dagen lang was er daardoor tussen Apeldoorn en Deventer geen treinverkeer mogelijk, omdat de bovenleidingsportalen rondom de plaats van de aanrijding uit de grond gereden waren en er grootscheepse herstelwerkzaamheden aan te pas kwamen om het spoor weer berijdbaar te maken. Naar aanleiding van die ontsporing heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT, voorheen IVW) een onderzoek gestart naar de ontsporingsrisico's van materieel zonder baanschuivers, waarvan Mat'64 er een is. Uit dat (PDF-document!) kwam wederom het advies naar voren om ook Mat'64 te voorzien van een baanschuiver aan de voorkant van de trein, om te voorkomen dat objecten bij een aanrijding onder de trein zouden kunnen schuiven en daardoor de trein zou kunnen ontsporen. Datzelfde advies was in 2007 ook al gegeven en in 1988 indirect ook nadat een treinstel van het type ICM was ontspoord. Met het oog op de -destijds al- korte termijn waarop de treinen van het type Mat'64 buiten gebruik geworden zouden worden, is dat bij Mat'64 echter nooit gebeurd.

Waarom nu dan ineens wel terzijde nemen?
De nieuwe Sprinters zijn besteld en zijn bedoeld om vanaf het einde van 2016 op het Nederlandse spoorwegnet in te stromen. De Zwitserse Flirts (58 stuks) zijn de eerste nieuwe treinen die zullen verschijnen, vanaf 2018 komen de treinen van het Spaanse CAF (118 stuks) het treinarsenaal van NS versterken. Je zou zeggen dat NS dan wacht met Mat'64 terzijde te stellen totdat de nieuwe treinen er zijn. En toch doen ze dat niet. Kan NS dan echt niet nog wat onderdelen vinden om de treinen toch nog werkend te houden? Er is nog een andere reden waarom het Mat'64 ineens aan de kant moet.


In juli van dit jaar is er tussen Deventer en Apeldoorn blikseminslag geweest. Daarbij is de machinist van die trein ernstig gewond geraakt. Een schedelbasisfractuur, een gebroken oogkas en hij zal een oog moeten missen doordat er een voorwerp door de ruit kwam na de blikseminslag. Intern heeft dat bij NS alle alarmbellen laten rinkelen; het materieel mag dan zeer betrouwbaar zijn, het loopt wel op zijn laatste benen. Het materieel zou niet door de veiligheidskeuring komen als het nu uit de fabriek zou komen rollen. Dat is ook geen wonder; de treinstellen zijn ruim 50 jaar oud. Als er echter ander materieel gereden zou hebben in de door blikseminslag getroffen trein, dan zouden de gevolgen daarvan voor in ieder geval de machinist een heel stuk kleiner zijn, zo is na intern onderzoek gebleken.

Is het materieel dan niet veilig?
Mat'64 is wel veilig om reizigers te vervoeren, anders zou NS de treinen al lang aan de kant hebben gezet. Maar naar aanleiding van onder andere de blikseminslag is er voor gekozen om het materieel versneld opzij te zetten. De treinen voldoen niet aan de veiligheidseisen die tegenwoordig gelden en het wordt veel te duur om bijvoorbeeld de constructie van de ramen in de machinistencabine aan te passen en daarmee de veiligheid voor de machinisten te vergroten voor de korte tijd dat het materieel nog mondjesmaat in Nederland rond zal rijden.

Heeft NS te laat nieuwe treinen besteld?
Ja en nee. En dat dubbele antwoord wordt veroorzaakt door vele factoren die meespelen bij een grote vervoerder als NS. Zo is dit jaar de exploitatie van het Nederlandse Hoofdrailnet (HRN) gegund aan NS voor de periode van 2015 tot 2024. Er zijn Europese regels die voorschrijven dat die exploitatie officieel aanbesteed dient te worden, zodat iedereen evenveel kans maakt om de treinen op het HRN te mogen rijden. Omdat dat voor het eerst gebeurde, waren er veel vragen en onduidelijkheden waaraan een spoorvervoerder dan moet voldoen. Daarnaast hing er veel mist rond de vraag of dat het voor Nederland al verplicht was, want in omringende Europese landen was er geen sprake van Europees aanbesteden. Uiteindelijk kreeg NS de gunning onderhands.

Daarnaast was er de situatie met de OV-Studentenkaart. Lange tijd was onduidelijk of die zou verdwijnen (en daarmee grote stromingen studenten die veel gebruik maken van het openbaar vervoer) en of investeren in nieuw materieel wel nodig zou zijn.

Dus, heeft NS te laat nieuwe treinen besteld? Ja, want ze zijn vanaf 13 december 2015 al nodig, maar komen op zijn vroegst eind 2016 pas. Maar ter verdediging van NS valt daar wel wat voor te zeggen. Want, wie gaat er nou voor miljarden euro's nieuwe treinen bestellen als je niet eens weet of je ze straks wel nodig hebt? Want krijgt NS de concessie op het HRN wel en komt er niet een ander bedrijf te rijden? En als NS die concessie dan krijgt, zijn de treinen dan nog wel nodig, want als de OV-Studentenkaart afgeschaft wordt, dan reizen er veel minder studenten met de trein en kun je het waarschijnlijk met het huidige treinenbestand wel af.

Uiteindelijk kreeg NS die concessie wel én bleef de OV-Studentenkaart (die zelfs werd uitgebreid voor MBO'ers!) ook nog eens, dus zijn de nieuwe treinen hard nodig. En dat de oude treinen van het type Mat'64 dan ook nog eens versneld aan de kant moeten, dat helpt dan natuurlijk helemaal niet.

Dus, heb je in het komende jaar geen zitplaats in de trein en vraag je je af waarom? Bedenk je dan dat daar veel meer redenen voor zijn dan je op het eerste gezicht zou denken. Geen enkele vervoerder zou vrolijk worden van zulke omstandigheden. Daar heb je misschien weinig aan als je weer eens moet staan op weg naar school, werk of huis, maar er gloort hoop aan de horizon: Vanaf eind 2016 wordt het beter!

Het overnemen van de eigen nieuwsberichten van OV-Ervaringen.nl is toegestaan, mits met bronvermelding en link.

[OVweb]

Snap dat er wat aan gedaan wordt en dat er gewoon een tekort is aan zitplaatsen.

Maar had de NS niet tijdig moeten reageren, toen bleek dat de Fyra faalde en zij al wisten dat de MAT 64 treinen uit de dienstregeling zouden worden gehaald? Naar mijn mening hadden zij het tekort aan zitplaatsen al ver van tevoren kunnen zien aankomen en zijn de problemen van nu gevolg van slechte beslissingen en een gebrek aan toekomstvisie.